Asurlularda ölüm gelenekleri nasıldır?
Asurlular’da Ölüm Gelenekleri…
Asur İmparatorluğu (Asurlular)
Asurlular, aslen Kuzey Irak’ta, Dicle kıyısında bulunan Aşur/Asur (Qalat Şarqat) şehri ve çevresinde yaşayan bir Sami toplulukken özellikle MÖ 2000 sonrası doğu-batı arası global ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ülkelerini bir imparatorluğa dönüştürmüş eskiçağ halkıdır. Başkentleri Ninova’dır. Mutlak monarşi ile yönetilmişlerdir.
İlkçağda, Ortadoğu’nun en büyük imparatorluklarından birinin merkezi olmuştur. MÖ. 2. binyıl’ın başından itibaren özellikle Anadolu’da koloniler kurmuş, Anadolu’ya yazıyı taşımışlardır. Asur ülkesi, önceleri Babil’e, MÖ 2. binyılın büyük bölümü boyunca Mitannilere bağımlı kalsalar da MÖ 14. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanmış ve Fırat’a kadar topraklarını genişleterek buralara yerleşmişlerdir. Daha sonra Mezopotamya’da, Anadolu’nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye’nin kuzeyinde büyük güç kazanmışlardır.
Ama I. Tukulti-Ninurta’nın ölümünden (M.Ö. 1208) sonra gerileme dönemine girdi. M.Ö. 11. yüzyılda I. Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de düşmanları, yarı göçebe Aramilerin akınlarıyla yıprandı. M.Ö. 9. yüzyılda Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar; MÖ 8. yüzyılın ortasından MÖ 7. yüzyılın sonuna değin III. Tiglat-Pileser, II. Sargon (Şarrukin) ve Sinahheriba (Sanherib) gibi güçlü kralların önderliğinde Basra Körfezinden Mısır’a kadar uzanan toprakları egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular.
Son büyük Asur kralı, Asurbanipal’di. Aurbanipal, Elâm’ı geçerek buranın halkını yok etmiştir.
Bu dönemde sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın son yılları ve M.Ö. 627’deki ölümünü izleyen dönemin olayları karanlıkta kalmıştır. Asur Krallığı M.Ö. 612-609’da Keldanilerin ve Medlerin ortak saldırılarıyla yıkıldı.
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihi kayıtlardan silinir. Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları bilinmmekle birlikte kayıtlarda yeralmasa da eski imparatorluk topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde eriyip gittikleri aşikardır.
Zalimlikleri ve savaştaki atılganlıklarıyla tanınan Asurlular, anıtsal yapılar da bıraktılar. Ninive, Asur, Kalah (Nimrud), Dur Şarrukin (Horsâbad) ve başka yerlerde bulunan kalıntılar, Asurların mimarîdeki ustalığını göstermektedir.
Günümüzde bazı Süryani toplulukları Asurluların soyundan geldiklerini iddia etmektedirler.
Asur Kralları
Bu sayfa ilk zamanlardan itibaren Asur Krallarını listelemektedir. Kayıp tarihler için Babil kronolojisi ile senkronize olarak hazırlanmıştır.
Krallar için aşağıda verilen tarihlerde M.Ö. 1420 ile M.Ö. 1179 arasındaki hükümdarlık süreleri sorunludur, tarihleme hangi Asur Kral listesine öncelik verildiğine göre değişmektedir. Bu döneme ait aşağıda verilen kral listesi Asur Kral Listesi B ve C baz alınarak hazırlanmıştır. Bu listelerde Ninurta-apal-Ekur ve Ashur-nadin-apli üç yıl hükümdarlık yapmış gözükmektedirler. Geleneksel Asur Kral Listesi A’ya dayanan bir liste Ninurta-apal-Ekur’a 14 yıl ve Ashur-nadin-apli’ye 4 yıl hükümdarlık süresi vermektedir.
M.Ö. 1179 ile M.Ö. 912 arasındaki tarihler de M.Ö. 911’den sonraki tarihler kadar güvenilir olmasa da, pekçok Asur bilimci tarafından mutabık kalınan tarihlerdir. Asur döneminin sonlarının tarihlenmesi çözülememiş bir konudur. Çünkü M.Ö. 649 sonrasına ait bir liste mevcut değildir.
Çadırlarda yaşayan krallar
Ikunum (?)
Tudiya (MÖ 2500)
Adamu
Yangi
Suhlamu
Harharu
Mandaru
Imsu
HAR-su
Didanu
Hana
Zuabu
Nuabu
Abazu
Belu
Azarah
Ushpia (MÖ 2020)
Atalarımız olan krallar
Apiashal, Ushpia’nın oğlu
Hale, Apiashal’ın oğlu
Samani, Hale’nin oğlu
Hayani, Samani’nin oğlu
Ilu-Mer, Hayani’nin oğlu
Yakmesi, Ilu-Mer’in oğlu
Yakmeni, Yakmesi’nin oğlu
Yazkur-el, Yakmeni’nin oğlu
Ila-kabkaba, Yazkur-el’in oğlu
Aminu, Ila-kabkaba’nın oğlu
Eponimleri yok edilen krallar (?)
Sulili, Aminu’nun oğlu
Kikkia (MÖ 2000-MÖ 1985)
Akiya (MÖ 1985-MÖ 1970)
Puzur-Ashur I (MÖ 1970-MÖ 1960)
Shallim-ahhe (MÖ 1960-MÖ 1945)
Ilushuma (MÖ 1945-MÖ 1906, güney Mezopotamya’ya yayıldı)
Eski Asur Dönemi
Erishum I (MÖ 1906-MÖ 1867)
Ikunum (MÖ 1867-MÖ 1860)
Sargon I (MÖ 1860-MÖ 1850; Nimud tapınağı/kalesinde hükmetti)
Puzur-Ashur II (MÖ 1850-MÖ 1830)
Naram-Sin (MÖ 1830-MÖ 1815)
Erishum II (MÖ 1815-MÖ 1809)
Shamshi-Adad I (MÖ 1809-MÖ 1781)
Ishme-Dagan I (MÖ 1780-MÖ 1741)
Mut-Ashkur (MÖ 1730-MÖ 1720)
Rimush (MÖ 1720-MÖ 1710)
Asinum (MÖ 1710-MÖ 1706)
Anarşi (MÖ 1706-MÖ 1700)
Assur-dugul “hiçbir kralın oğlu değildir, hükümdarlığa uygun değildir”
Assur-apla-idi (hiçbri kralın oğlu olmayan ilk kral)
Nasir-Sin
Sin-namir
Ibqi-Ishtar
Adad-salulu
Adasi
Belu-bani (MÖ 1700-MÖ 1691)
Libaia (MÖ 1690-MÖ 1674)
Sharma-Adad I (MÖ 1673-MÖ 1662)
Iptar-Sin (MÖ 1661-MÖ 1650)
Bazaia (MÖ 1649-MÖ 1622)
Lullaia (MÖ 1621-MÖ 1618)
Shu-Ninua (MÖ 1615-MÖ 1602)
Sharma-Adad II (MÖ 1601-MÖ 1598)
Erishum III (MÖ 1598-MÖ 1586′)
Shamshi-Adad II (MÖ 1567-MÖ 1561)
Ishme-Dagan II (MÖ 1561-MÖ 1545)
Shamshi-Adad III (MÖ 1545-MÖ 1529)
Ashur-nirari I (MÖ 1529-MÖ 1503)
Puzur-Ashur III (MÖ 1503-MÖ 1479)
Enlil-nasir I (MÖ 1479-MÖ 1466)
Nur-ili (MÖ 1466-MÖ 1454)
Ashur-shaduni (MÖ 1454)
Ashur-rabi I (MÖ 1453-MÖ 1435)
Ashur-nadin-ahhe I (MÖ 1435-MÖ 1420)
Enlil-nasir II (MÖ 1420-MÖ 1414)
Ashur-nirari II (MÖ 1414-MÖ 1407)
Ashur-bel-nisheshu (MÖ 1407-MÖ 1398)
Ashur-rim-nisheshu (MÖ 1398-MÖ 1390)
Ashur-nadin-ahhe II (MÖ 1390-MÖ 1380)
Orta Asur Dönemi
Eriba-Adad I (MÖ 1380-MÖ 1353)
Ashur-uballit I (MÖ 1353-MÖ 1317)
Enlil-nirari (MÖ 1317-MÖ 1307)
Arik-den-ili (MÖ 1307-MÖ 1295)
Adad-nirari I (MÖ 1295-MÖ 1263)
Shalmaneser I (MÖ 1263-MÖ 1233)
Tukulti-Ninurta I (MÖ 1233-MÖ 1196)
Ashur-nadin-apli (MÖ 1196-MÖ 1193)
Ashur-nirari III (MÖ 1193-MÖ 1187)
Enlil-kudurri-usur (MÖ 1187-MÖ 1182)
Ninurta-apal-Ekur (MÖ 1182-MÖ 1179)
Ashur-Dan I (MÖ 1179-MÖ 1133)
Ninurta-tukulti-Ashur (MÖ 1133)
Mutakkil-nusku (MÖ 1133)
Ashur-resh-ishi I (MÖ 1133-MÖ 1115)
Tiglath-Pileser I (MÖ 1115-MÖ 1076)
Asharid-apal-Ekur (MÖ 1076-MÖ 1074)
Ashur-bel-kala (MÖ 1074-MÖ 1056)
Eriba-Adad II (MÖ 1056-MÖ 1054)
Shamshi-Adad IV (MÖ 1054-MÖ 1050)
Ashur-nasir-pal I (MÖ 1050-MÖ 1031)
Shalmaneser II (MÖ 1031-MÖ 1019)
Ashur-nirari IV (MÖ 1019-MÖ 1013)
Ashur-rabi II (MÖ 1013-MÖ 972)
Ashur-resh-ishi II (MÖ 972-MÖ 967)
Tiglath-Pileser II (MÖ 967-MÖ 935)
Ashur-Dan II (MÖ 935-MÖ 912)
Yeni Asur Dönemi
Adad-nirari II (MÖ 912 – MÖ 891)
Tukulti-Ninurta II (MÖ 891 – MÖ 884)
Ashur-nasir-pal II (MÖ 884 – MÖ 859)
Shalmaneser III (MÖ 859 – MÖ 824)
Shamshi-Adad V (MÖ 822 – MÖ 811)
Adad-nirari III (MÖ 811 – MÖ 783)
Semiramis, vekaleten, (MÖ 811 – MÖ 805)
Shalmaneser IV (MÖ 783 – MÖ 773)
Ashur-Dan III (MÖ 773 – MÖ 755)
Ashur-nirari V (MÖ 755 – MÖ 745)
Tiglath-Pileser III (MÖ 745 – MÖ 727)
Shalmaneser V (MÖ 727 – MÖ 722)
Asur Kral Listesi olarak bilinen dökümanının sonu; bundan sonraki krallar liste düzenlendikten sonra hükümdarlık yapmışlardır.
Sargon II (MÖ 722 – MÖ 705)
Sennacherib (MÖ 705 – MÖ 681)
Esarhaddon (MÖ 681 – MÖ 669)
Ashurbanipal (MÖ 669 – MÖ 631 ya da MÖ 627)
Ashur-etil-ilani (MÖ 631/MÖ 627 – MÖ 623) (631-627 yılları arasında babası Ashurbanipal yerine vekillik yapmıştır)
Sin-shumu-lishir (MÖ 623)
Sin-shar-ishkun (MÖ 623 – MÖ 612)
MÖ 612’de, Asur başkenti Nineveh Babillilerin eline geçti; Mısır’lılar tarafından desteklenen Asurlu bir general Harran’dan Asur yönetimini birkaç yıl daha sürdürdü. Bu kişi Ashur-uballit II idi.
Ashur-uballit II (MÖ 612- MÖ 609)
