Atatürk’ün Eşi Latife Hanım Kimdir?
Latife Uşakizade ( Latife Uşşaki )
(1898 İzmir – 1975 İstanbul)
Atatürk’ün eşi. İzmir’in tanınmış alilelerinden Uşakizade Muammer Bey’in kızıdır. Liseyi bitirdikten sonra Paris ve Londra’da hukuk öğrenimi gördü (1919-1920). 1921 yılında yurda döndü. 1922’de İzmir’e gelen Mustafa Kemal ile tanıştı ve 29 Ocak 1922’de evlendiler. Atatürk ile birlikte çeşitli yurt gezilerine katıldı. Ancak, Lâtife Hanım ile Mustafa Kemal’in evlilikleri uzun sürmedi. 5 Ağustos 1925’te ayrıldılar. O tarihten sonra İstanbul’a yerleşerek münzevî bir yaşam sürdü.
Latife Uşşaki (Uşakizade Latife) (d. 1898, İzmir – ö. 13 Temmuz 1975, İstanbul) Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı eşidir. 29 Ocak 1923 – 5 Ağustos 1925 tarihleri arasında iki buçuk yıl boyunca Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ile evli kalmıştır.
Latife Hanım 1898 yılında İzmir’de doğdu. İzmir’in tanınmış ailelerinden olan Uşakizade (sonra Uşşaklı) Muammer Bey’in kızıdır. İzmir Lisesi’ni bitirdi. Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk okudu. Londra’da dil öğrenimi gördü. Kurtuluş Savaşı henüz bitmeden Türkiye’ye döndü.
11 Eylül 1922’de, Türk ordusunun İzmir’e girişinin ardından, güvenli bir karargah arayışındaki kurmayları, Başkumandan Mustafa Kemal’e Uşakizade ailesinin köşkünü de önerdiler. Ailesi yurtdışında olan ve köşkte babaannesiyle birlikte kalan Latife Hanım’dan bir davet mektubu istendi. Bu öneriyi sevinerek kabul eden Latife Hanım, davet mektubunu yazdı ve köşklerinde Atatürk’ü 20 gün ağırladı. Bu tanışmadan sonra haberleşmeleri devam etti. Bir süre sonra Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım da, sağlık sorunları nedeniyle İzmir’e gittiğinde köşkte ağırlandı. Zübeyde Hanım’ın 14 Ocak 1923’te ölümü üzerine İzmir’e giden Mustafa Kemal ile Latife Hanım 29 Ocak 1923’te Muammer Bey’in evinde, sade bir nikâhla evlendiler. Bu, nikâhta kendileri de bulunduğu için dönemin âdetlerine uymayan bir törendi. Mareşal Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir Mustafa Kemal’in, Mustafa Abdülhalik Renda ile Salih Bozok ise Latife Hanım’ın tanıkları idi.
Bu evlilikle Latife Hanım, modern ve medeni Türk kadınının simgesi olma görevini üstlendi. Yeni devletin başkenti Ankara’ya gelerek Çankaya’da ilk Cumhurbaşkanlığı köşkü olarak kullanılan Kuleli Köşk (günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanılan bugünkü adıyla Eski Köşk)’te yaşadı. Eşinin isteği üzerine TBMM’deki oturumları izlemeye giden Latife Hanım, TBMM’ye giren ilk Türk kadını oldu. Pek çok yurt gezisinde eşine eşlik etti. 1925 yazında Doğu Anadolu gezisinde aralarında geçen tatsız bir tartışmadan sonra Latife Hanım ve Atatürk boşandılar. Boşanma haberi, 5 Ağustos 1925 günü radyoda yayımlanan bir hükümet bildirisi ile duyuruldu. Evli kaldıklari iki yıl içinde çocukları olmadı.
Ölümüne kadar İzmir’de ve İstanbul’da yaşayan Latife Hanım, evliliği ve eşi hakkında konuşmayı ya da yazmayı kesinlikle kabul etmedi, ikinci kuşak yakınlarına da aynı yönde vasiyette bulundu. 12 Temmuz 1975’te İstanbul’da hayatını kaybetti ve Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile mezarlığına gömüldü. Latife Hanım’ın anıları ve sakladığı kıymetli belgeler Türk Tarih Kurumu’nda saklanmaktadır.
Latife Hanım hakkında yazılmış kitaplar
Gazi ve Latife – İsmet Bozdağ, Emre Yayınları, 1991.
Mustafa Kemal’le 1000 Gün Latife Hanım’ın Atatürk’le Yaptığı Kısa Süren Evliliğin Öyküsü – Nezihe Araz, Dünya Yayıncılık, 2005.
Latife Hanımın Sırları ve Türk Sosyetesi – Mehmet Barlas, Birey Yayıncılık, 2005.
Latife Hanım – İpek Çalışlar, Doğan Kitap, 2006.
Latife Hanım’ın Kağıtları – Fatih Bayhan, Pegasus Yayınları, 2007.
Teyzem Latife – Fatih Bayhan, M. Sadık Öke, Pegasus Yayınları, 2011.
Sen Latife Değil Latifsin – Nezihe Araz, Özgür Yayınları, 2002.
