Coğrafya hangi konularla ilgilenir?

Coğrafya hangi konularla ilgilenir?
Coğrafya
Temel Britannica

Coğrafya, Dünya yüzeyinin görünümünü tüm yönleriyle inceleyen bilim dalıdır. Coğ­rafya sözcüğü Yunanca “Dünya” anlamına gelen geo ve “yazmak” anlamına gelen graphein sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuş­tur. Coğrafya ile ilgilenen uzmanlara coğraf­yacı denir. Günümüzde, bu uzmanların çoğu yalnızca Dünyanın yüzeyi, fiziksel özellikleri, iklimi, bitki örtüsü ve toprak türleri ile değil, aynı zamanda yeryüzünde yaşayan insanların ne yaptıkları, ne ürettikleri ve nasıl yaşadıkla­rıyla da ilgilenmektedir. Çağdaş coğrafya insanlığın evi olan Dünya’nın incelenmesidir. Bu da çok kapsamlı bir konu olduğundan fiziksel coğrafya, beşeri coğrafya ve bölgesel coğrafya gibi dallara ayrılır.
Fiziksel coğrafya Dünya yüzeyinin biçimi, tepeleri, vadileri, akarsuları, ormanları gibi doğal özellikleriyle ilgilenir. Fiziksel coğraf­yanın okyanus ve denizleri inceleyen dalı okyanusbilim (oşinografi) adını alır.
Beşeri coğrafya insanların yarattığı kent­ler, köyler, evler, yollar, demiryolları, ekili alanlar, maden ocakları ve fabrikalarla ilgile­nir. Beşeri coğrafya aynı zamanda insan yaşamının çevre koşullarından nasıl etkilendi­ğini de inceler.

Bu nedenle bir coğrafyacı ülkeler ve bölge­lerle ilgili bilgi edinmek zorundadır ve bu amaçla harita kullanır. Coğrafyacılar yüzey şekillerini ve yanardağ etkinlikleri gibi süreç­leri inceler, yerölçümleri yaparlar. Haritacılar bu bilgileri kullana­rak haritalar çizerler. Harita bir yerin enlemi­ni, boylamını ve başka yerlerden ne kadar uzaklıkta olduğunu gösterir. Fiziksel harita o bölgenin dağlık, tepelik ya da düz olduğunu belirtir. Araştırma yapacak ya da bir yolculu­ğa çıkacak olanlar ne gibi yüzey şekilleriyle karşılaşacaklarını bu haritalardan öğrenirler. Deniz düzeyinden yüksek yerleri göstermek için özel kabartma haritalar da vardır.
Bir coğrafyacı aynı zamanda yeryüzündeki kayaç oluşumunu ve yapısını gösteren jeolo­jik haritalara da gereksinim duyar. Kömür, demir cevheri ve petrol gibi birtakım doğal kaynaklar yalnızca belirli kayaç tiplerinde bulunur. Bazı kayaçlar ufalanarak nitelikli topraklara dönüşür. Bazı bölgelerdeki top­raklar tarım yapılmaya daha elverişlidir.
Başka bir harita türü de iklimi, yani yılın çeşitli zamanlarındaki sıcaklığı ve mevsimlere göre ne kadar yağış düştüğünü gösterir. Do­ğal bitki örtüsünün orman, otlak, bataklık ya da çöl olması büyük ölçüde toprağa ve iklime bağlıdır. Bütün bunlar bazı hayvanların niçin belli bölgelerde yaşadığını ve değişik iklim kuşaklarında yaşayan insanların hava koşulla­rına nasıl uyum sağladığını açıklar. Bitki, hayvan ve insan gibi canlılar üzerinde iklim ve fiziksel koşulların etkilerini inceleyen fiziksel coğrafya dalı biyocoğrafya olarak adlandırılır.
İnsanlar değişik çevre koşullarına uyum gösterebilir ve bir ölçüde çevreyi kendi gerek­sinimlerine uyacak biçimde değiştirebilirler. Dağların içinden tüneller açarak yollar, demir­yolları, ırmaklar üzerinde köprüler yaparlar. Böylelikle bir yerden başka bir yere kolaylık­la gidebildikleri gibi, ürettikleri malları da rahatlıkla taşıyabilirler. Gerçi okyanusların su düzeylerini değiştiremez ya da dağlık bir bölgeyi düzlüğe dönüştüremezler, ama daha çok ürün yetiştirecek topraklar elde etmek amacıyla bataklıkları kuruturlar, tepelerin yamaçlarını teraslayarak ekime elverişli duru­ma getirebilirler.
İnsanlar altın ya da bakırı yoktan var edemezler, ama nitrat benzeri mineralleri güb­re olarak kullanıp bereketsiz topraklardan ürün almayı başarırlar. Kurak bölgelerde toprağı sulayarak, kışın evlerini ısıtarak ve hayvanlarını kapalı yerlerde barındırarak, bir ölçüye kadar, iklimin neden olduğu güçlükle­rin üstesinden gelebilirler.
Öte yandan, insanlar gereksinmeleri olan ürünleri yetiştirmek için dünyanın önemli bir bölümünde doğal bitki örtüsünü yok etmek­ten, yabanıl hayvanları ise öldürmekten geri kalmamış, oysa başka hayvanları evcilleştire-rek süt, et ve derilerinden yararlanmışlardır. Bu arada sıtma hastalığına neden olan sivrisi­nek gibi zararlılardan kurtulmayı da başar­mışlardır.
Bütün bu konuları kapsayan beşeri coğ­rafya, kendi içinde ekonomik coğrafya ve siyasal coğrafya olmak üzere iki dala ayrılır. Ekonomik coğrafya ekonomi ve ticaret, yani üretim ve pazarlama konularını ele alır. Siya­sal coğrafya, coğrafya koşullarının ulusal ve uluslararası siyasal olaylar üzerindeki etkisini inceler. Tarihsel coğrafya ise bölgelerin geç­mişteki durumlarını ve zaman içinde ne gibi değişikliklere uğradığını araştırır.
Bölgesel coğrafya da belli bir bölgenin fiziksel ve beşeri coğrafyasını inceler. Bu inceleme bütün bir kıtayı içine alabileceği gibi, örneğin Kongo Havzası gibi görece daha dar bir alanı kapsayabilir. Böylece coğrafyacı herhangi bir bölgedeki fiziksel koşullar ile orada yaşayan halkın uğraşları arasındaki ilişkileri inceler. Kent coğrafyası kentleri, bu kentlerin nüfusunu ve nüfus dağılımını, üreti­len malları ve buna bağlı olarak insan ve mal hareketliliğini tüm yönleriyle ele alır.