Frig Devleti nerede kurulmuştur?
Frigler, Makedonya ve Trakya bölgesinden M.Ö. 1200’lerde Anadolu’ya göç etmişlerdir. Frig Devleti ise olasılıkla M.Ö. 8.yy. da kurulmuştur.
Efsaneye göre bu devletin ve Polatlı yakınlarındaki başkentleri “Gordion”un kurucusu “Gordios”tur. Önceleri kabileler halinde yaşayarak Anadolu’yu katetmişler, Fırat’ı geçerek “Kummuhi (Kommagene)” bölgesini istila etmişlerdir.
Asur kaynaklarında Friglere “Muşki” adı verildiği belirlenmiştir. M.Ö. 1100’ler de I. Tiglatpilesear tarafından püskürtülmüşler ya da Asur Devletine tabi kılınarak Asur toprakları içine yerleştirilmişlerdir. Frigler, yaklaşık 400-500 yıl kadar bir devlet olarak yaşayamamışlardır. Anadolu’ya gelişlerinden uzunca bir süre sonra devletlerini kurmuşlardır. Bu devlet Asur kralı II. Sargon zamanında (722-705) ortaya çıkmıştıru.
M.Ö. 717’de Kilikya bölgesini istila etmiş olan Frigler II. Sargon tarafından geri püskürtülmüştür. Bu arada Friglerin başında “Midas” bulunmaktadır. Midas Kilikya’dan ancak M.Ö. 709 yılında vazgeçecek ve Sargon ile barış yapmıştır. Bu arada Frigler batıda zaman zaman Lidya bölgesine de egemen olmuşlardır.
Frig Devleti, antik yazarlardan “Eusebios”a göre M.Ö. 696-695’te yine antik yazarlardan “Lulius Africanus”a göre ise M.Ö. 676’da Güney Rusya’dan gelen göçebe bir kavim olan “Kimmerler” tarafından yıkılmışlardır. Frigya bundan sonra siyasal bağımsızlığına kavuşamamıştır. M.Ö. 547-546’ya dek Batı Anadolu’da etkili bir güç olan Lidya Devletinin egemenliği altına girmiştir.
Frig Dilinin biraz Hellenceye biraz Ermeniceye benzediği söylenir. Dilleri Hint-Avrupa kökenlidir. Dinlerinde Ana Tanrıça (Matar-Kubile) kültü ön palanda yer almıştır. Hellenlerdeki Zeus’a denk gelen tanrı “Papas”tır. Diğer tanrılar bir ay tanrısı olan “Men” ile şarap tanrısı olan “Sabazios”tur. Frigler, Hint-Avrupalı olmalarına rağmen kısa sürede Anadolululaşmışlar, bir yandan Hellen bir yandan da Geç Hititetkisinde kalmışlardır. Maden işçiliği, ağaç işçiliği, dokumacılık ve müzik alanında ustalaşmışlardır.
Frigler
Bu ad, Balkanlar’dan gelip bu bölgeye yerleşen Friglerden geliyordu. Frigler önce Bitinya bölgesine yerleştiler ve M.Ö. 12. – M.Ö 7. yüzyıllar arasında Orta Anadolu’nun batısına egemen oldular. Ama yeni göç dalgası Frigleri daha iç bölgelere itti. Frigler önce Sakarya Irmağı çevresine, ardından batıda Gediz ve Büyük Menderes’in yukarı vadileri ile doğuda Kızılırmak ve Tuz Gölü yöresine yerleştiler. Friglerin bir bölümü Burdur Gölü, Erciyes Yaylası ve Yeşilırmak vadisine kadar ilerlediler.
Batıda Gordion kentini başkent edinen asıl Friglerin ilk kralı Gordios’tu. Frigler Urartularla birleşerek Asurlulara karşı savaştılar. En parlak dönemlerini İÖ 9.-8. yüzyıllarda yaşayan Frigler, Hitit topraklarının neredeyse tümünü ele geçirdiler. İÖ 738’de başa geçen Gordios’un oğlu efsanevi kral Udas Asurlularla anlaşma yolunu seçti. Midas döneminde başkent Gordium’un yanı sıra Midas Kenti ve Pessinus de çok gelişmişti.
İÖ 700’lere doğru Kafkasya’dan Anadolu’ya giren Kimerler Uriglerin başkenti Gordium’a kadar ilerlediler. Kenti ele geçirerek yaktılar. Bu yenilgi karşısında Kral Midas’ın öküz kanı içerek kendini öldürdüğü söylenir.
Toplumsal ve ekonomik yaşam
Frig Devleti bir kral tarafından yönetiliyordu. Ama topraklarının rahiplerin denetiminde olduğu sanılır. Yunan bölgelerine göre Frigler tarım ve hayvancılıkla uğraşıyordu. Bu belgelerde Friglerin büyük sürüler beslemeleri, özellikle at yetiştirmeleri, bağ ve bahçelerinin verimliliği övgüyle anlatılır. Çöken Hitit Devleti’nin kentlerine yerleşen Frigler bugünkü Ankara, Çorum, Yozgat, Afyonkarahisar ve Eskişehir’i içine alan topraklarda yaşadılar. Anadolu’da bir karayolu ağı kurarak doğudaki Asur ve Luvi devletleri, Ege kıyılarındaki Ege uygarlıkları ile ticaret ilişkilerine girdiler. Kral Midas’ın zenginliği efsanelere konu oldu.
Frig sanatı ve kültürü
Eskiçağ yerleşmeleri Midas, Yazılıkaya, Gordion, Pazarlı, Alişar, Alacahöyük ve Boğazköy’de Friglerle ilgili kalıntılar bulunmuştur. Bu eski Hitit yerleşmelerinde yaşayan Frigler, Hitit uygarlığından etkilendiler ve kendileri de güçlü bir uygarlık yarattılar. Frig sanatı, Hititlerin yanı sıra Urartu, Asur ve Eski Ege uygarlıkları sanatının da izlerini taşır. Frigler, kaya anıtları çeşitli insan ve hayvan motifleriyle bezediler. Tanrıça Kibele için yaptıkları tapınakların duvarlarını, pişmiş topraktan levhalarla süslediler.
Frigler maden ve ağaç işlemeciliğinde de gelişmişlerdi. Kazılarda makara kulplu bronz tabaklar, kazanlar, altın, gümüş ve bronz yaylı çengelli iğneler, değerli madenlerden giysi kemerleri, tokalar ve zengin bezemeli dokuma ürünleri, geometrik desenlerle süslü ev eşyaları bulunmuştur. Özellikle çengelli iğne yapımında kullandıkları teknolojinin o döneme göre çok ileri olduğu görülür. Frigler dokumacılıkta çok ustaydılar. Günümüzde Anadolu kilimlerindeki ve diğer Türk devletlerindeki binlerce yıllık motiflerin, Frig Motifleri’nde de var olmasının nedeni,halen çözülememiştir. Friglerin müzik alanında da ileri oldukları ve birçok müzik aleti geliştirdikleri bilinmektedir. Frig döneminde yazının, Protürk yazıt biçimlerine olan benzerliği ve kral ve çevresinin yanı sıra, halkın çoğunluğu tarafından da kullanılması ve eldeki yeni veriler, Frigler hakkındaki bilgilerin çok çelişkili olduğu göstermesi bakımından dikkat çekicidir.
