Hz. Osman döneminde meydana gelen gelişmeler nelerdir?

Hz. Osman döneminde meydana gelen gelişmeler nelerdir?

HZ.OSMAN DÖNEMİ
1. Biyografi
2. Hz.Ömer in mirası ve seçim
3. Fetih yılları (644–649)
4. Fitne yılları (649–656)

A) Tenkitler
a) Emevi ve tuleka kadrolaşması
b) Beytülmal ın özelleştirilmesi
c) Diğer nedenler
B) İsyan
a) Hz.Ali nin arabuluculuğu ve ilk uyarılar
b) İsyancıların kriter ve talepleri
c) İkinci Kuşatma
d) Cenaze
e) Tarafların Savunmaları
5. Sonuçlar

1.BİYOGRAFİ

– 565 de Taif de doğdu
– Ebu Bekir vasıtasıyla Müslüman oldu
– Ailece zengin bir tüccardır. Emirliğe kadarda ticaretle uğraştı
– Müslüman olduğundan ailesinden işkence gördü
– Mekke de Resulün kızı Rukiye ile evlenip Habeşistan a hicret etti
– Medine ye hicretten sonra, Muhacirlere ev yapımı için arsalar hibe etti
– Rukiye’nin hastalığı nedeniyle Bedre katılamadı Rukiye ölünce Ümmügülsüm ile evlendi
– Hudeybiye de Mekke ye giden elçidir. Kendisine tavaf izni verilmesine rağmen “ resul olmadan asla “ deyip reddetti.
– Tebük seferinin ana finansörüdür. 300 deve 1000 dinar bağışladı.
– Vahiy kâtibidir
– Ebu Bekir’in yanında sekreter olarak bulundu
– Müslüman oluşu Mekke deki Emevi direnişini kırmıştır.
– Resul tarafından Medine de geçici vali olarak bırakılmıştır.
– İsyan sırasında Muaviye nin silahlı yardımını reddetmiştir.
– Şehit olduğunda elinde Kuran vardır ve her gün oruç tuttuğu için oruçludur.
– Su kuyusu almış ve Medine halkına vakfetmiştir.

2. HZ.ÖMERİN MİRASI VE SEÇİM

– Hz.Ömer döneminde devlet, siyasi, askeri, kültürel, ekonomik ve “eğitim” açısından örgütlenmiş ve kurulmuşlardır.
– Rısaletin ilk yıllarından itibaren İslam mesajı emeviler açısından, bir Haşimi atraksiyonu olarak anlaşılmış ve direniş gösterilmiştir. Nitekim Haşimlerden de sadece soy bağından dolayı Resul u koruyan veya Müslüman olanlar vardır. Örnek: Ebu Talip ve Hz. Hamza
– Ancak Resul bu çatışmanın kabile çatışması olmadığını anlatmak için Mekke yi fethettiğinde Mekke emiri olarak bir Emevi yi atamıştır.
– Ebu Bekir ve Hz.Ömer den bu çizgiyi devam ettirip atamalarında bir denge gözetmişler ve genellikle Haşimiler i atamamışlardır. Emeviler den de çok az atama yapmışlardır.
Ebu Bekir in Atamaları;
Emir Vekaleti………………… . Damri Sinan
Komutan…………………. ……..Şuhaybil bin Harise
Komutan ………………………. Ensar dan Şerik Şahma

Hz.Ömer in Atamaları
Amr Bin Yasir ……………..Kufe valisi………………….. …………..köle
Zeyd Bin Sabit …………….emir vekili………………….. ……………ensar
İmrül Kays Bin Ady………Kuda valisi………………….. …………. Hıristiyan kökenli
Suheyl bin Haris …………….Irak kadısı………………………………. Farisi
Bin Abdülharis …………….Mekke ve Taif valisi………………….. Huza kabilesi

– Ayrıca Hz.Ömer Halid bin Velide görevden alıyor ama muaviye yi vali yapıyor.

Seçim
– Hz.Ömer mescide yararlanınca önde gelen 6 kişiyi yanına çağırıp aralarında bir emir seçmelerini istemiştir. Hz.Ömer burada Ebu Bekir im sünnetine uyup atama da yapabilirdi ama kurumsallaşma adına seçimi ümmetin kanaat önderlerine bırakıyor.
– “Üç gün içinde emiri seçin. Azınlık çoğunluğa uysun. Seçim sonucuna muhalefet edenin öldürün” diye nasihat ediyor.
– Komiteyi Miktad Bin Esvet dışarıdan, oğlu Abdullah da içeriden denetleyecekti. Hz. Ömer in oğlu Abdullah emir olmamak şartıyla 7. kişi olarak komiteye girdi. Babası ona “çoğunluk kimi seçerse ona rey ver, eşitlik halinde Hz.Abdurrahman bin Avf kime rey verirse ona rey ver”, diye nasihat etti. Öte yandan Hz. Ömer in Miktad bin Esvet i mescit in imamlığına vekâleten ataması ve meclisin kuruluş ve korumasını da Miktad bin Esvet e vermesi, mevcut rivayetlerin tekrar bu açıdan okunmasını gerektirir. Zira gerek Şia gerekse Sünni kaynaklarda üstün yetki ve sorumlulukla donatılmış bu şahsa bir ilgisizlik olduğu açıktır. Zira hakkında çok az malumat bulabilmekteyiz.
– Tartışmalar uzayınca Hz.Abdurrahman bin Avf adaylarımızı üçe indirelim dedi ve Hz.Zubeyr Hz.Ali lehine, Hz.Talha Hz.Osman lehine, Sad Bin Ebu Vakkas da Hz.Abdurrahman bin Avf lehine adaylıktan çekildi. Sonra Hz.Abdurrahman bin Avf bende çekilirsem beni hakem yapar mısınız dedi ve taraflar kabul edince ve taraflar kabul edince Hz.Osman ve Hz.Ali arasındaki hakem Hz.Abdurrahman bin Avf oldu.
– Üç gün boyunca süren araştırmaları sonunda Hz.Abdurrahman bin Avf, Hz.Osman ı emir ilan etti.
– Burada Abdurrahman bin Avf da, Haşimiler in iktidar olmaması gibi bir kaygı yada Hz.Ali nin cevap vermedeki tereddütünü Hz.Ali nin emir seçimi konusunda teamüllere aykırı bir davranma ihtimali düşüncesi oluşmuş olabilir..

3. FETİH YILLARI (644–649)

– Yeni emir Hz.Osman, başlar başlamaz, İran’ın, Ermenistan’ın, Azerbaycan ın isyanları ile karşılaştı ve bastırdı.
– Bizans denizden İskenderiye saldırdı ve püskürtüldü.
– Bizans Anadolu’dan saldırınca püskürtüldü ve Kayseri’ye kadar Anadolu alındı.
– Tüm K.Afrika ve İspanyanın bir bölümü alındı
– Rodos alındı
– Kıbrıs isyanı bastırılıp cizye alındı.
– Doğu İran ve Horasan alınıp, Çin le karşılaşıldı.
– İlk yıllar Hz.Ömer in kurduğu yapı, düzenli çalıştı ve fakat bu yapıyı zedeleyen kadrolaşmalarda bu dönemde başladı.
– Bu ilk dönem 5 yıl sürdü.
4. FİTNE YILLARI (649–656)

– İlk dönemdeki hızlı zenginleşme beraberinde bu zenginliğin paylaşımı gibi sorunlar doğurmuştur.
– Hz.Ömer Müslümanlara fethedilen yerlerden toprak verip çiftçilik yapmalarını yasaklamış hazine arazilerini kamulaştırıp kiraya vermiş, özel mülkiyete dokunmamıştır. Çünkü Hz.Ömer e göre Müslüman ın temel görevi eğitimdir.
– Hz.Osman döneminde elde edilen çok büyük ganimetler ve topraklar satılarak hazineye gelir elde etmek amacı güdülmüş, bu yolla ümmetin refahının artması hedeflenmiştir.
– Öte yandan Hz.Osman önemli bütün atamaları kendi soyundan yapmış ve rivayete göre, bunu da geçen dönemlerde kendi ailesine haksızlık edildiğini düşünerek yapmıştır.
A) TENKİTLER

– Ubedullah meselesi ile ilk günden tenkit olmasına rağmen, ihtilal hareketi tenkitlerin artması ve birikmesi ile oluşmuştur.Bundan dolayı ilk dönemlerde örgütlü veya sistematik bir muhalefet yoktur.Ama biriken bireysel şikayetlerin zamanla birbirleri ile irtibatlaştırılması örgütlü muhalefeti kaçınılmaz kılmıştır.

a) Emevi ve tuleka kadrolaşması

– İlk olarak Hz.Osman Rebeze de sürgün olan, Mervan ın babasını sürgünden çıkarttı ki o amcasıydı. Daha sonra da Mervan ı genel sekreteri yaptı.
– Kufe valisi Sad bin Ebu Vakkas Hz.Ömer döneminde görevden alınmış ancak Hz.Ömer vasiyet ederek Sad bin Ebu Vakkas ı tekrar Kufe valisi yapmalarını istemişti. Hz.Osman Kufe valisi olan Sad bin Ebu Vakkas ı alıp yerine ana bir kardeşi Velid bin Ukbe yi atadı.
– Abdullah bin Mesut, Velid bin Ukbe yi şikâyet edince Medine de göz hapsine alındı.
– İçkili namaz kıldıran Velid bin Ukbe yi alıp yerine yine akrabası Said bin El As ı atadı.
– Amr bin As Mısır valiliğinden alınıp yerine Abdullah bin Sad getirildi ki Hz.Osman ın sütkardeşidir. Bu şahıs Medine de vahiy kâtibi iken mürtet olmuş ve resulün hakkında ölüm emri verdiği insandır. Hz.Osman onu evinde saklamıştır.
– Musa el Eşari yi Basra valiliğinden alıp yerine 24 yaşındaki hala oğlu, yada dayı oğlu olan Abdullah bin Amr ı atadı.
– Amcaoğlu Muaviye nin zaten Şam valisi olduğunu da düşünürsek durum düşündürücüdür.
– Hz.Osman bu atamaları neden yapmış olabilir?
1- Akrabalarını sevdiği ve işlerde onlara güvendiği için olabilir.
2- Yaşlılığından Mervan ın faydalanması sonucunda olmuştur.
3- Çevresinde işlerin aslını görmesini engelleyen bir emevi bürokrasisi gelişmiştir.

b) Beytülmalın özelleştirilmesi

– Fethedilen topraklar ve gelirleri ile alakalı Hz.Ömer in tutumuna aktarmıştık.
– Ancak Hz.Osman elde edilen bu toprakların satışını yapmaya kalkınca satın alma gücünü elinde bulunduran yegane zümre emevi ailesi bunları almış ve hatta ihalede yolsuzluk da olmuş olabilir.
– Öte yandan gelen ganimetler sadece dinar olarak gelmiyordu Değerli eşyalar halinde geliyorlardı. Bunlardan ihaleye çıkınca ümeyye oğulları bunları Müslümanlara göre yüksek ama ederine göre çok düşük fiyatlara satın alıyorlardı.
– Örneğin Hz.Ömer döneminde Mısırdan getirilen devasa inciyi Hz.Ömer parçalayıp ashaba dağıtın demiş ama özelliği bozulur diye parçalanmamıştı. Hz.Osman bu inciyi kızını Mervan ın kardeşi Harise ile evlendirirken çeyize koydu.
– Abdullah bin Mesut israfı dolayısı, Velid i eleştirmiş bir hazine bakanıdır. Medine de cezalandırılıyor. Hz.Ebu Zerin cenazesine gidince de kendisine sopa atılıyor.
– Abdullah bin Erkam Medine de hazineden sorumlu Hz.Osman ın hazineden akrabalarına para dağıtmasını eleştirip anahtarları yüzüne atmış ve “ ben ümmetin hazine müdürünüm senin şahsi hazinelerin değil” deyip ayrıldı. Emekli ikramiyesi olarak kendisine verilen 300.000 dinarı da kabul etmedi.
– Afrika setirlerinden 2.500.000 diner getirince bunun 500.000 ini Mervan a verip onu kızıyla evlendirdi.(yaklaşık olarak 1 dinar 140 ytl dir)
– Bu paralanınca ve kadrolaşma ile emeviler sokaklarda gezerken artık tellal çağırmaya başlamış ve “ Savulun falanca geliyor “ gibi uyarılar yapar olmuşlardı.

c) Diğer Nedenler

1.Ubedullah bin Ömer meselesi

Hz. Ömer mescitde yaralanınca oğlu Ubedullah bin Ömer saldırıyı gerçekleştiren Ebu Lülü nün sahibi Hürmüzan, Hıristiyan Cüneyfe ve Ebu Lülü nün kız çocuğunu öldürdü.Haber Hz. Ömer e gelince “ Suçu ispatlanana kadar Ubedullah ı hapsedin ve yaptığı işlerde delil isteyin. Ömrüm yetmezse onu öldürün” demiş ve nitekim sadece dört gün yaşamıştır. Buradan oğlu bile olsa Hz. Ömer in hukuka olan sadakatini görüyoruz.Oysa Hz.Osman Ubedullah ı affetmiştir.Gerekçe olarak da “ Hürmüzan ın kimsesi yoktu. Kimsesi olmayanın velisi ümmettir. Ben de emirül müminin olarak onu affettim” demiştir. Fakat rivayetlerde Lülü nün kızı ve Hıristiyan Cüneyfeyi öldürmenin cezası ile alakalı bir şey geçmemektedir. Öte yandan Hz.Ali bu olay sonrası Ubedullah ı yakasından yakalayıp eline geçen ilk fırsatta cezalandıracağını söylemiştir.Nitekim Ubedullah Hz.Ali emir olunca Muaviye nin yanında Hz.Ali ye karşı savaşmış ve Sıffin Savaşında ölmüştür.
2.Mina da seferi kılınan namazı tamamlanması

3.Emirlik mührünü kuyuya düşürmesi

4.Hz.Ebu Zer meselesi
Anladığımız kadarıyla Hz.Ebu Zer bu uçbeyliklerdeki eğitim çalışmalarını takip eden, ticaret, çiftçilik ya da bürokrasi ile ilgisi olmayan herkesin sevdiği saydığı bir şahsiyettir.
Değişik yerlerdeki yanlış işleri Hz.Osman a anlatınca dayak yemiş ve Şama sürülmüştü Şam da Muaviye ye muhalefetini sürdüren Hz.Ebu Zer yaşlılık çağında Muaviye nin “bu adam Mısır, Şam, Kufe de bulunmasın “ uyarısından sonra Medine ye gönderildi ve oradan da Rebeze ye sürülüp orada öldü.
Hz.Osman ın bu tavrı, Resul un ve ashabın iyi arkadaşı Hz.Ebu Zer’e olan tavrı başta Hz.Ali olmak üzere ashabı iyice sinirlendirdi.

5.Cuma ezanı

6.Büyük bir ev yaptırması

7.Bedir e katılmamış olması

B) İSYAN

a) Hz.Ali nin arabuluculuğu ve ilk uyarılar

– Şikâyetler artınca 654 yılında müfettişler gönderdi.
– Daha sonra yine aynı yıl valileri medreseye çağırdı ve şikâyetler konusunda çözüm tekliflerini dinledi. Valilerin teklifleri şunlardı.

1- Muhalefetlerin cihadla meşgul edilmesi
2- Muhalefet edenlerin elebaşların öldürülmesi
3- Bu işlerin valilere bırakılması
4- Mal karşılığı gönüllerin alınması.
Hz.Osman dinlendikten sonra, muhaliflerin elebaşlarının askere alınmasını ve bazılarının yapılan tahsisatın durdurulmasını emretti valileri tekrar gönderdi.
– Bu toplantıda muaviye kendisine Şam’a gitmeyi teklif etmiş fakat Hz.Osman kabul etmemiştir.
– 656 yılında muhalifler yazılı olarak şikâyetlerini Hz.Osman a ilettiler. Mektubu Hz.Osman a götüren Ammar bin Yasir Hz.Osman dan dayak yedi.
– Muhaliflerden Mısırlılar Hz.Ali ye, Basralılar, Hz.Talha ya, Kufeliler Hz.Zubeyr e heyetler göndermiş şikâyetlerini iletiler.
b) İsyancıların Kriterleri Ve Talepleri

– 656 yılında Kufe den 1000, Basra’dan 150, Mısırdan 2000 kişi hac bahanesiyle Medine ye geldi.
– Gelenlere Hz.Osman elçiler gönderdi ama elçiler kabul edilmedi. Abdullah bin Ömer in tavsiyesi ile Hz.Ali elçi olarak muhaliflere gitti.
– Hz.Ali döndüğünde Hz.Osman la konuştu ve Hz.Osman Zilhicce 35 de bir ahitname yazdı. Buna göre;

1. Valiler Değiştirecek
2. Sürgünleri getirecek
3. Beytülmal adil dağıtılacak
– Ama Hz.Ali bunun yeterli olmayacağını söyleyip onu minberden ikna edici bir konuşma yapmasını söyledi. Hz.Osman da bunları mimlerden söyleyip herkesi memnun etti.
– Halle hutbeden sonra Hz.Osman ın evine doğru gidince Mervan hepsine tehdit solu ağır sözler etti. Bunun üzerine Hz.Ali Hz.Osman a gelip, “Mervan seni perperişan etmedikçe razı olmaz.Ben artık yokum. Kendi sonunu kendin hallet” anlamında bir konuşma yaptı çıkıp gitti.
– Daha sonra Hz.Osman ın karısının tavsiyesi ile Hz.Ali yi bir daha çağırdı.Görüştüler, Muhaliflerin Mısır valisi olarak Ebu Bekir oğlu Muhammedi vali yapılması talebini kabul etti Hz.Ali de kalabalığa çıkıp “Gidin. Ben kefilim dilekleriniz yapılacak” dedi.
– Tüm muhalifler memleketlerine doğru yola çıktılar. Mısır’a gidenler yanlarından geçen şüpheliyi durdurup sorgulayınca yanında Abdullah b Sad a yazılmış bir mektup buldular. Mektup Mısıra dönenlerin öldürülmesini ve Muhammed bin Ebu Bekr in vali atandığına dair emirnamenin de geçersiz olduğunu yazıyordu.
– Mısırlılar Kufeliler ve Basralılar yarı yoldan dönüp mektubu Hz.Ali, Hz.Talha, Hz.Zubeyr ve Said bin Zeyd e gösterdiler. Önde gelenlerle Hz.Ali Hz.Osman ı sorguladı. Bu noktadan sonra Medine de Hz. Osman a kamuoyu desteği sıfırlanmıştır.
c) İkinci Kuşatma

– Sorgulamadan sonra muhalifler mektubu Mervan ın yazdığını anladı. Bunun ya hainlik ya da acizlik gibi bir izahı olabilirdi ve Mervan ı istediler ama Hz.Osman Mervan ı da vermedi.
– İşler bu noktaya ulaşıldığında Hz.Talha, Hz.Zubeyr, Abdullah bin Avf ve Hz.Ali de dâhil Hz.Osman ı koruyacak kimse yoktu. Hz.Ayşe, Hz.Ali nin tüm itirazına rağmen bu strese dayanamamaktan olsa gerek umreye gitti. Bazı önde gelenler Filistin e gitti.
– Muhalifler Hz.Osman a son bir yirmi gün verdiler. Bu süre sonunda düşünüp istifa etmesini söylediler. Bu yirmi gün sonlarına kadar sakin geçti.
– Muhasaradan korkan Hz.Ali ve diğer önde gelenler oğullarını kapıya bekçi koydular. Olayların sonuna kadar Hz.Ali nin oğulları Hz. Hasan ve Hz.Hüseyin, Hz.Zubeyr in oğlu Abdullah ve Hz.Talha nın oğlu Muhammed kapı da Hz. Osman ı korumak için nöbetteydi.
– Yirmi günün sonunda çatışmalar baş gösterdi. Hz.Osman ın evinin çevresinde kendisine koruyan 500 adamı vardı kapısı muhaliflerce ataşe verildi.
– Bu çatışmalarda Hasan yaralanıyor. Muhammed bin Ebu Bekir gelip“ Haşimoğulları senin yüzündeki kanları görürlerse işler kızışır amacımıza ulaşamayız” dedi. Ve içeri girip Hz.Osman ı öldürdü.
– Kapıdaki korumalar ve Hz.Ebu Bekir in oğlu Muhammed in infaz gerçekleşmeden önce istişare ettiklerine ve bu korumaların babalarını temsilen orada bulunduklarına bakılırsa infazın icma ile olmuş olma olasılığı da vardır.
d) Cenaze

Cenaze üç gün ortada kaldı. Cenaze namazını kılanlar ise 4–7 kişi idiler.
Hz.Ali, Hz.Talha ve Hz.Zubeyr gibi önde gelen kanaat önderlerinden kimsenin cenazeye katılmamış olması yukarıdaki icma fikrini destekler görünmekdedir.
Nitekim cenazeyi taşıyan zatlar taşlanmış ve yaralanmışlardır.
Öte yandan Hz.Osman ın cenazesi Medine deki Müslüman mezarlığına gömülmemiş ancak dış duvarının yanına gömülebilmiştir. Daha sonra Muaviye döneminde duvar değiştirilerek mezarlık içine dâhil edilmiştir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu