Kazım Karabekir Doğu Cephesinde savaştı mı?
Doğu Cephesi veya Türk Ermeni Cephesi[kaynak belirtilmeli] (24 Temmuz – 7 Kasım 1920), Milli kuvvetlerlerle merkezi Erivan olan Demokratik Ermeni Cumhuriyeti ile yapılmıştır. Sonucunda Gümrü Antlaşması yapılmıştır.
Geçmişi
kral kubiii filyoss I. Dünya Savaşı’nda, Kafkas Cephesi’nin açılması üzerine Ermenilerle Ruslar işbirliğine yönelmişler ve Rusların kışkırtmalarıyla Türkleri katletmeye başlamışlardır. Rusya’da ihtilal gerçekleşince Ruslar, Doğu Anadolu’da işgal ettikleri yerleri Türklere bırakarak geri çekildiler. Bu arada merkezi Erivan olan bir Ermeni devleti kuruldu (28 Mayıs 1918). Ruslar çekilirken daha Türk ordusu bölgeye ulaşmadan Ermeniler, Rusların yerini aldı ve doğu Anadolu’nun kendilerine ait olduğunu ileri sürüp, Gümrü, Iğdır, Arpaçay ve Aras’a kadar ilerlediler.
I. Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve bölgede bulunan Türk 3’ncü Ordusu’nun 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi gereğince Kafkasya’yı boşaltması sonucu Kafkaslar’da, Ermenistan başta olmak üzere Gürcistan, Azerbaycan ve Nahcivan Cumhuriyetleri kuruldu. Bu boşaltma sırasında muhtemel Ermeni saldırı ve tecavüzlerine karşı da Türk halkını korumak maksadıyla Ardahan, Batum bölgesinde Acara Şura Hükümeti, Kars-Oltu-Sarıkamış-Kağızman bölgelerinde ise Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti kuruldu. Ancak bu iki hükümet 3 ay sonra İngilizler tarafından dağıtıldı. Bu olaydan sonra bölgenin Ermeni saldırılarına karşı savunulması, karargahı Erzurum’da bulunan 15’nci Kolordu tarafından sağlandı.
10 Ağustos 1920 Sevr Antlaşması hükümlerine dayanarak Büyük Ermenistan’ı kurmak isteyen Ermeni tedhiş hareketleri sonunda bölgedeki durum giderek gerginleşti. İtilaf Devletleri, Akdeniz ve Karadeniz’e çıkış kapıları olacak ve sınırları Wilson tarafından çizilecek Büyük Ermenistan düşünü gerçekleştirmek için Sevr Antlaşması’na bir madde koydular.
Ahmet
–78.163.139.0 16:15, 5 Aralık 2008 (UTC)Ahmet
Savaş düzeni [değiştir]
Bu cephede bulunan Türk 15’nci Kolordusu dört tümen ile süvari ve topçu alaylarından oluşmaktaydı. Muharip personel sayısı, 13.000 kişi idi. Ermeniler ise toplam 12 alaydan oluşan dört tümene sahiptiler. Muharip personel mevcutları; 15.000 idi. Ancak doğudaki kuvvetlerimize karşı kullanabilecekleri mevcut 10.000 kişi kadardı.
Cephe hattı Osmanlı-Rus Savaşı (1877-78) sonrasındaki Osmanlı-Rus sınırını olan Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit olarak belirlenmişdi.
Savaş
Türk Kurtuluş Savaşı başlamadan önce Doğu Anadolu’nun Ermenilerin eline geçmesine mani olmak için Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla bir örgüt kurulmuştu. Bu kuvvetler Ermenilerle Oltuda çatışma aline girmişlerdi.
T.B.M.M. Hükümeti artan Ermeni sorunlarına ve yayılmacılığına son vermek amacıyla 20 Eylül 1920’de bölgede bir askeri harekat yapılmasına karar verdi. 15. Kolordu Komutanı Musa Kâzım Karabekir’i tam yetkiyle Doğu Cephesi Komutanlığına atadı.
29 Eylül 1920’de saldırıya geçen Kazım Karabekir kuvvetleri, birkaç gün içerisinde Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattını aşarak Drastamat Kanayan komutasinda Ermeni kuvvetleriyle catışmaya girdi. İlk cephe Oltu Muharebesi oldu. Daha sonra Simon Vratsian ve Artashes Babalian komutasinda olan Ermeni Gucleriyle Sarıkamış Muharebesi (1920) ve Kars Muharebesi yapıldı. Kars’ın doğusuna çekilen Ermeniler SSCB ve ABD’den yardım istedi. SSCB bu kafkasyayı kendi nüfüz alanı olarak gorduğunden dolayı ve Turk Kurtuluş Savaşı’nı desteklediği için yardım etmeyi reddetti. ABD’den de olumlu yanıt alamayan Ermeniler, işgal ettikleri Erzurum, Kars, ve çevresini Kazım Karabekir kuvvetlerine bıraktı ve bugünkü Ermenistan’ın batısına çekildi. Barış antlaşması imzalanmamışdı.
Kazım Karabekirin kuvvetleri Ermeni birliklerini daha ileri giderek Gümrü’ye kadar takip etti. Burada Gümrü Muharebesi yapildi. Yenilen Ermeniler barış istedi.
Savaş Sonrası
GÜMRÜ ANTLAŞMASI
Barış isteğini kabul eden TBMM Hükümeti 22 Kasım 1920’de Ermenistan’la Gümrü Antlaşmasını imzaladı. Antlaşmaya göre Batum, Sarıkamış, Kars, Ağrı, Erzurum, Artvin, Oltu ve çevresi TBMM Hükümetine bırakılırken savaş esnasında Kazım Karabekir kuvvetlerinin eline geçen Gümrü kenti ise Ermenistan’a bırakıldı. Ayrıca, Mondros sonrasında Ermenistan’a bırakılan Kulp(Tuzluca)kazası da TBMM hükümetinin kontrolüne kaldı. Gümrü Antlaşması’na Göre:
Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğu Ermenilerce de benimsenmiştir.
Ermeniler Doğu Anadolu’daki her türlü isteklerinden vazgeçmişlerdir. Büyük Ermenistan kurma girişimleri sona ermiştir.
1878’de elden çıkan Kars ve çevresi Türk topraklarına katıldı.
Gümrü Antlaşması TBMM’nin uluslararası alanda ilk siyasi başarısıdır.
Misak-ı Milli’nin doğu sınırları kısmen de olsa belirlendi.
Halk üzerinde ordu ve meclisin güveni artmıştır.
