Namaz, namazın şartları ve hadis hakkında bilgi verir misiniz?
1-NAMAZIN ŞARTLARI
Namazın şartları deyince, onlar olmadan namazın da olmayacağı şeyler anlaşılır.
Bir şeyi ayakta tutan ana parçaların herbirine “rukün” dendiği için, namazın şartlarından, namaza başladıktan sonra olanlarına aynı zamanda namazın rukünleri denir. Hepsine birden namazın farzları da denir.
Namazın şartları, yani namaza başlamadan önceki farzlar beş tanedir:
l. Hadesten, yani hükmî pislikten temizlik.
2.Necasetten, yani hakiki pislikten temizlik.
3.Avret sayılan bölgeleri örtmek.
4.Namazı Kıbleye dönerek kılmak.
5.Her namazı kendi vaktinde kılmak.
Namazın rükünleri, yani namaza başladıktan sonraki farzlar yedi tanedir:
1. Niyyet, yani kıldığı namazın hangi namaz olduğunu bilmek.
2. Başlangıçtekbiri.
3. Farz namazları ayakta kılmak.
4. Namazda Kur’ân dan mutlaka bir parça okumak.
5. Rukû’, yani ayakta iken belden eğilmek.
6. Secde, yani alnını yere değdirmek.
7. Son oturuşta “Tahiyyât” okuyacak kadar durmak.
Namazın gerek şartlarının, gerekse rukünlerinin hepsi farz olduğu için, bunlarsız farz namaz düşünülemez. Birisi dahi bulunmazsa namaz batıl olur, yani tümden gider. Onun için bunların herbiri hakkında biraz bilgi vermek gerekir.
Hükmî Pislikten (Hadesten) Temizlik
Temizlik bölümünde de gördüğümüz gibi hades, hükmî olan, yani varsayılan pislik, ya da manevî olan pislik demektir ki. cünüplük ve abdestsizlikten ibarettir. Buna göre âdeti ve lohusalığı biten ve cünüp olan mükellefin yıkanması, abdesti bulunmayanın da abdest alması, bunları yapamıyorsa teyemmüm etmesi gerekir. Namaza ancak böyle başlayabilir.
Gerçek Pislikten (Necasetten) Temizlik
Namaz kılanın hem vücudu ve elbisesinin, hem de namaz kılacağı yerin temiz olması demektir. Pis olan şeyler bölümünde kaba ve hafif sayılan pislikleri görmüş, onların ne kadarının namaza engel olacağını ve nasıl temizleneceklerini anlatmıştık. Oraya bakılmalı. Vücudundaki ya da elbisesindeki pisliği giderecek bir şey bulamayan kimse, namazını çıplak değil, pis olan elbise ile beraber kılar.
Avret Olan Yerlerini Örtmek
Namazda kadının yüz, el ve ayakları dışındaki yerlerinden, erkeğin ise göbekle diz kapağı arasından, bir organın dörtte biri kadar açık olması namaza engeldir. Tenin rengini gösteren elbise, hiç giyilmemiş gibidir. Elbisenin dar olup organları belli etmesi halinde, rengini göstermiyorsa namaza engel değildir, ancak mekruhtur. Bu konu daha geniş olarak “Avret ve Örtü” bölümünde ele alınacaktır.
Kıbleye Dönmek
Kıble; ön yön demektir. Namaz kılarken Kâbe’ye dönüldügü için Kâbe’ye “Kıble” denmiştir. Kâbe şu andaki Mekke sehrinde bulunan ve Allah’ın emriyle ilk defa Hz. Ibrahim Peygamber (a.s.) tarafından yapılıp, sonraları birkaç kez tamir gören, küp şeklinde dört duvar bir yapıdır. Taşının ve maddesinin bir olağanüstü yönü yoktur. Ancak duvarında Cennet’ten çıktığı rivayet edilen Siyah Taş (Haceru’l-Esved) vardır ve Kâbe, bütün dünya müslümanlarını bir noktaya yönelttigi için “tevhid” in, yani Allah’ı birlemenin sembolüdür ve bu bakımdan herşeyden daha değerlidir.
Kâbe’nin etrafında bulunanların kıblesi, Kâbe’nin bizzat kendisidir. Kâbe’den uzaklarda olup onu göremeyecek olanların kıblesi ise kâbe’nin bulunduğu yöndür. Tam Kâbe’ye isabet edememeleri zarar vermez.
Namaz kılacağı yerde Kıble’nin hangi tarafa olduğunu bilmeyen, soracak kimse de yoksa, kendi imkânları oranında araştırma yapar ve kanaat ettiği yöne doğru kılar. Kılarken görüşü değişirse, o yöne doğru döner. Namaz bittikten sonra hata ettiğini anlasa da namazı tekrarlamaz. Ama araştırma yapmadan rastgele bir yöne dönmekle Kâbe’ye isabet ettirse dahi namazı caiz olmaz.
Düşman gibi bir şeyden korkan, hasta, bağlı, ya da binek üzeride bulunan kimselerin, dönmeye güç yetirebildkleri yön, kendi kıbleleridir.
Vakit
Her namazı kendi vaktinde kılmak şarttır. Sabah namazının vakti; ikinci fecir, yani şafağın doğuşundan Güneşin Doğuşuna kadar olan süre, Öglenin vakti; zevâlden, yani gölgenin en kısa olup uzamaya başladığı andan, her şeyin gölgesi, zevâl gölgesi dışında, kendisinin iki misline ulaştığı ana kadardır. Imam-ı Azam dışındaki imamlara göre ise, herşeyin gölgesi, zevâl gölgesi dışında, kendisinin bir misli olmasına kadardır. Ikindinin vakti; ögle vaktinin bitiminden Güneşin batışına kadarki süre, Akşamın vakti; Güneşin batışından, batıdaki kızıllığın ve onun arkasından beliren beyaz şafağın kayboluşuna kadarki süre; Yatsının ve vitrin vakti; Akşam vaktinin bitişinden, ikinci fecire, yani şafağın doğuşuna kadarki süredir. Ancak vitir yatsıdan önce kılınmaz. Bu vakitler Güneşe göre hesaplandığı, Güneşin hareketleri de astronomi ilmince bilinebildiği için, bunların takvime göse tesbiti daha kolaydır.
Müstehap Vakitler:
Bazı vakitlerde namazı geciktirmek, ya da acele etmek müstehaptır: Meselâ:
1. Sabah namazını; selâm verdiğinde abdest alıp Fâtiha’dan başka kırk âyet okunacak bir namaz daha kılacak zaman kalacak şekilde geciktirmek.
2. Ögleyi, yaz sıcaklarında gün ortası harareti geçinceye kadar ertelemek.
3. Ikindiyi, Güneşin sararma zamanına kalmayacak kadar geciktirmek.
4. Yatsıyi gecenin son üçte birine kadar geciktirmek.
5. Uyanabileceğinden eminse, vitri gecenin sonuna kadar geciktirmek.
6. Kışın öğleyi acele kılmak.
7. Akşamı, yıldız karışımından önce kılmak.
8. Bulutlu günlerde. ikindi ve yatsı namazlarını acele kılmak.
9. Bulutlu günlerde ikindi ve yatsının dışındaki namazları geciktirmek müstehaptır. (Bu son iki madde zamanın takvimsiz hesaplanmasına göredir.)
Mekruh ya da Haram Vakitler:
Bazı vakitlerde namaz kılınmaz. Bunlar:
1. Güneş’in doğmaya başlamasından, bir mızrak boyu yükselişine kadar. (Ülkemizde yaklaşık 45 dakika).
2. Öğleyin güneş tam tepede bulunduğu zaman, (ögleden yaklaşık onbeş dakika öncesinden öğle ezanına kadar.)
3. Güneş sararmaya başladığı andan batıncaya kadar, (yaklaşık kırkbeş dakika). O anda yalnız o günün ikindisinin farzı kılınabilir.
4. Sabah ve ikindi namazlarından sonra tavaf ve nafile namazı kılmak. (Kaza ve cenaze namazı kılınabilir, tilâvet secdesi yapılır).
5. Ikinci fecrin doğuşundan sabahın farzını kılıncaya kadar, sabahın sünnetinden başka nafile namaz kılmak.
6. Akşamın vaktinde, akşamı kılmadan önce nafile kılmak.
7. Hutbe okunurken nafile kılmak.
8. Bayram günü bayram namazından önce namaz kılmak.
9. Arefe ve Müzdelife’den başka bir yerde, bir özürle de olsa iki vakti birleştirerek kılmak.
Bunların ilk üçü haram, geri kalanları mekruhtur:
Niyyet
Namazın niyyeti, yapmakta olduğu hareketin namaz kılmak olduğunu ve hangi namazı kılacağını bilmekten ibarettir. Meselâ ikindi namazını kılmak için kıbleye dönen bir adam tekbir için ellerini kaldırırken ikindinin, meselâ, sünnetini düşünüp, kendisi için tekbir almakta olduğu bu kılacağı namazın, ikindinin sünneti olduğuna içinden karar vermesi niyyettir ve bu bir anlık meseledir. Dilden söylemesine gerek olmadığı gibi bu güzel de değildir. Çünkü niyyet kalbin işidir. Insanın dili birşey söylerken kalbi başka şey söylerse, niyyet, dilinin dediği değil, kalbinin dediğidir. Bu yüzden niyyeti kalbinden yapan, mutlaka isabet eder, ama diliyle yapan kalbi başka şey söylerse isabet etmeyebilir. Onun için eski âlimler dil ile niyyeti bid’at saymışlar ve bunu, ne peygamber, ne onun arkadaşları, ne de onları özleyen tâbiin yapmıştır. (bk. imam Rabbanî, Mektubât.) Öyleyse biz de yapmamalıyız, demişlerdir. Gerçekten de niyyetin dil ile yapılması, sadece son devir kitaplarında ve ilmihallerinde görülen bir şeydir Oruç ve diğer ibadetler için de durum aynıdır.
BaşlangıçTekbiri
Namaza, Allah’ın yüceliğini bildiren bir kelime ile başlamak namazın şartlarındandır. Buna iftitah (başlangıç) tekbiri ya da “tahrîme” denir. Niyyetin hemen arkasından elleri kaldırırken “Allahû Ekber” diyerek yapılır. Daha namaza başlarken, namaz kılana Allah’ın en büyük olduğu söylettirilirken sanki; namazının faydasını Allah’a yönelik sanma, O en büyüktür, buna ihtiyacı yoktur, namaz yine senin içindir, dedirtilmiş olur.
Ayakta Durmak (Kıyam)
Bir özrü olmayan mükellefin farz ve vacip olan namazları ayakta kılması da farzdır. Nafile namazları ise ayakta kılmak şart değildir, oturarak da kılabilir, ancak sevabı daha az olur.
Kur’ân Okumak (Kiraat)
Farz namazların ilk iki rekatlarında Kur’ân-ı Kerîm’den bir parça okumak da farzdır. Dolayısı ile bu farzın yerine gelmesine yetecek kadar Kur’ân âyetini ezbere bilmek de farz olmuş olur. Bu farz, Kur’ân’ın neresinden olursa olsun, üç kısa âyet kadar okumakla yerine gelmiş olur. Meselâ her rekatta okunan “fâtiha” ile bu farz da yerine getirilmiş olur. Bizzât fâtihanın okunması ise ayrıca vaciptir. Yeri gelince görülecektir.
Rukû’ (Eğilmek)
“Rukû” eğilmek demektir. Namazların her rekatında en az eller dizlere ulaşacak kadar eğilmek farzdır. Rukû, mükemmel şekliyle baş ile göğüs yere paralel oluncaya kadar eğilmekle olur. Yalnız bu, erkek içindir. Kadın ise sadece elleri dizlerine ulaşacak kadar egilir.
Secde
Namazın ana bölümlerinden biri de secdedir. Secde, Allah’ı ululayarak alnı yere koymaktır. Bu kadarı farzdır. Alınla beraber burnun da yere değmesi, ellerin de yere konması vaciptir, yani secdenin tam ve mükemmel olması için gereklidır.
Secde edilen yerin temiz ve katı olması gerekir. Pamuk, kar, saman gibi yumuşak olup yerin sertliğini duyurmayan şeyler üzerine secde yapılmaz. Ayrıca secde yeri, ayakların basıldığı yerden yarım zira’dan, yani 20- 30 cm.’den yüksek olmamalıdır.
Son Oturuş
Kıldığı namaza göre son rekatın bitiminde “tahiyyat” okuyacak kadar oturmak da farzdır. Tahiyyatı okumak ise vaciptir. Yerinde görülecektir.
Buraya kadar sayılan altı temel, namazın ana iskeletini oluşturor. Bunlardan biri dahi olmasa namaz batıl, yani asılsız olur. Vacipler ise namazın ikinci derecede kuvvetli bölümleridir. Farzları tamam olan bir namazın vacipleri bulunmasa namaz sayılır, ancak eksik ve yaralı bereli bir namaz olur. Vacipleri bilerek terkederse günah işlemiş olur, ama namaz yine tamamdır. Vaciplerden sonra da sünnetler ve müstehaplar gelir.
5-hadis-i şerif nedir? Hadis-i Şerif, Peygamber Efendimiz Hz.Muhammed (sav) ‘in sözlü ifadelerinin tümünü kapsayan bir tanımdır.
4-namazı huşu ile kılmakNamaz hûşu ve hudû ile kılınmalıdır. Hûşu namazın sırrı ve ruhudur. Kur’anı Kerimde; “Allah’ın huzurunda tam hûşu ve hudû ile durun” buyurulmaktadır. (Bakara, 238) Bazı alimler hudû zahiri eğilmek, hûşu ise, manevi ve ruhi eğilmektir, derler (Haydar Hatipoğlu, Sünen-i İnn-i Mace Tercemesi ve Şerhi, c 3, s 348). Bazı Alimler ise, hûşu azalarla; hudû ise kalple olur, demişlerdir. Veya hûşu gözle, hudû diğer azalarla olur.
Hazret-i Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- , “Hûşu ancak, namazda (uzuvlarını) hiç kımıldatmayan ve tevazu içinde olan kimseler için tahakkuk eder.” buyurmuştur.
Felah, namazlarını hûşu ile kılanlara mahsustur. Namazlarında hûşu’a riayet etmeyenler felaha eremezler. Hûşuun bulunmaması felahın da yokluğu demektir. Bu konuda Kur’anı Kerim;
“Namazlarını hûşu ile kılan müminler kurtuluşa ermişlerdir.” buyrulmaktadır. (Mü’minun,1)
2-secde kulun rabbinin en yakın olduğu andır; secde halinde insan başını ayaklarıyla aynı seviyeye getirir ki bu kulun tevazu derecesinin en yüksek olduğu andır. fiili olarak rabbim rahman ve rahim olan sensin senin karşında senin takdir ettiğin kadarım anlamına gelen duayı ihtiva eder.
3-“Namaz Dinin Direğidir.”
Namazsmilev ne kadar kıymetli ve mühimsmilev hem ne kadar ucuz ve az bir masraf ile kazanılırsmilev hem namazsız insan ne kadar dîvâne ve zararlı olduğunusmilev aşağıdaki temsil ilesmilev iki kere iki dört eder derecesinde kat’î anlamak mümkündür. Hikayeyi kavrayabilirseksmilev namazın hakikatını daha iyi anlayabiliriz…
Bir zaman bir büyük hâkimsmilev iki hizmetkârınasmilev -her birisine yirmi dört altın verip- iki ay uzaklıktaki has ve güzel bir çiftliğine oturmak için gönderiyor. Ve onlara emreder ki: “Şu size verdiğim 24‘er altını yol ve bilet masrafı yapınız. Hem oradaki meskeninize lâzım bâzı şeyleri alınız. Bir günlük mesâfede bir istasyon vardır. Hem arabasmilev hem gemismilev hem trensmilev hem uçak bulunur. Bilet paranız hangisine yeterse o araçla gidilebilir.”
İki hizmetkârsmilev ders aldıktan sonra giderler. Birisi bahtiyar idi kismilev istasyona kadar az bir parça para masraf eder. Fakatsmilev o masraf içinde efendisinin hoşuna gidecek öyle güzel bir ticaret elde eder ki: Sermayesismilev birden bine çıkar.
Öteki hizmetkâr bedbahtsmilev serseri olduğundan; istasyona kadar yirmi üç altınını sarfeder. Kumara-mumara verip kaybedersmilev birtek altını kalır. Arkadaşı ona der: “Yahusmilev şu liranı bir bilete ver. Tâsmilev bu uzun yolda yayan ve aç kalmayasın. Hem bizim efendimiz kerîmdir; belki merhamet eder; ettiğin kusuru afveder. Seni de uçağa bindirirler. Bir günde padişahımızın bizi gönderdiği yere gideriz. Yoksa iki aylık bir çölde açsmilev yayansmilev yalnız gitmeye mecbur olursun.”
Acaba şu adam inad edipsmilev o tek lirasını bir define anahtarı hükmünde olan bir bilete vermeyipsmilev geçici bir lezzet için günahlı eğlencelere sarfetse; ne kadar akılsızsmilev zararlı ve bedbaht olduğunusmilev en akılsız adam dahi anlamaz mı?
Temsilimiz burada sona erdi. Şimdismilev yukarıdaki hikayede geçen “padişah kimdir?” “çiftlik neresidir?” “o iki adamlar kimlerdir” “yirmidört altın neye işarettir” birlikte onlara bakalım.
O hâkim ise; Rabbimizsmilev Yaradanımızdır. O iki hizmetkâr yolcu ise; biri dindar namazını şevk ile kılar. Diğeri gafilsmilev namazsız insanlardır. O yirmidört altın isesmilev yirmidört saat her gündeki ömürdür. O has çiftlik isesmilev Cennet’tir. O istasyon isesmilev kabirdir. O seyahat ise kabresmilev yeniden dirilmeyesmilev ebede gidecek insanın yolculuğudur. İbadetlere göresmilev takvâ kuvvetine göresmilev o uzun yolu çeşitli derecede kat’ederler. Bir kısım ehl-i takvâsmilev ( yani günahlardan çok kaçınan ve Allah’ın emirlerini elinden geldiğince yerine getirmeye çalışan kişiler ) şimşek gibi bin senelik yolusmilev bir günde keser. Bir kısmı dasmilev hayal gibi ellibin senelik bir mesâfeyi bir günde kat’eder. Kur’an-ı Azîmüşşansmilev şu hakikate iki âyetiyle işaret eder. O bilet isesmilev namazdır. Birtek saatsmilev beş vakit namaza abdestle kâfi gelir. Yani beş vakit namaz toplam 40 rekatsmilev birer dakikadan 40 dakika. Abdest ve tesbihatla birlikte toplam bir saat eder.
Acaba yirmiüç saatini şu kısacık dünya hayatına sarfeden ve o uzun ebedi hayatı için birtek saatini sarfetmeyen; ne kadar zarar edersmilev ne kadar nefsine zulmedersmilev ne kadar aklın tersine hareket eder.
Mesela bin kişinin katıldığı bir piyango kumarına yarı malını veren bir adamın kazanma ihtimali binde birdir. Binde bir ihtimale rağmen o piyangoya katılıpsmilev yirmi dörtten bir malınısmilev yüzde doksan dokuz ihtimal ile kazancı kesin bir ebedi hazineye vermemek; ne kadarsmilev ne kadar akıldan uzak düştüğünüsmilev kendini akıllı zanneden adam anlamaz mı?
Aslında hepimiz vicdanımıza kulak verdiğimizde görüyoruz ki: namazda ruhumuzun ve kalbimizin ve aklımızın büyük bir rahatı vardır. Hem vücudumuza da o kadar ağır bir iş değildir. Hem namaz kılan bir insanın diğer mübahsmilev yani yemek-içmeksmilev uyumak gibi günah veya sevab olmayan dünyevî amellerismilev güzel bir niyet ile ibâdet hükmünü alır. Böylece bütün ömrünüsmilev âhirete mal edebilir. Fâni ömrünüsmilev bir cihette bakileştirir.
