Osmanlı Devleti’nin yükselme dönemini anlatır mısınız?
Yükselme Devri Padişahları: Fatih(II.Mehmet)smilev II.Bayezıtsmilev Yavuz Sultan SelimsmilevKanuni Sultan Süleymansmilev II. Selimsmilev III. Murat
FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ (1451-1481)
İSTANBUL’UN FETHİ (29 MAYIS 1453):
İSTANBUL’UN FETHİNİ GEREKTİREN SEBEPLER:
1)- Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini koruyarak ve kışkırtaraksmilev
taht kavgalarına neden olmasısmilev
2)- Bizans’ın Osmanlı’ya karşı düzenlenen Haçlı seferlerini teşvik etmesismilev
3)- Osmanlı toprak bütünlüğünü bozan bir konumda olması
( Osmanlı topraklarıyla çevrili bir ada görünümündeydi. Osmanlı’nın
Anadolu’dan Rumeli’yesmilev Rumeli’den Anadolu’ya geçişi zordu)
4)- İstanbul’un boğaza hakim bir konumda olması ve bu yüzden
Karadeniz Akdeniz su yolunun anahtarı konumunda olması.
FATİH’İN FETHİ KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN ALDIĞI TEDBİRLER:
1)- Bizans’a denizden gelebilecek yardımı önlemek amacıyla Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumeli hisarını yaptırdı.
2)- Bizans’a Balkanlardan gelebilecek muhtemel Haçlı yardımını önlemek için sınır boylarına akıncı birlikleri gönderdi.
3)- Surlara karşılıksmilev Şahi adı verilen büyük toplar döktürdü.
4)- Haliçteki zincire karşılık gemileri karadan yürüterek Haliç’e soktu.
İSTANBUL’UN FETHİNİ KOLAYLAŞTIRAN NEDENLER:
1)- Bizans ordu ve donanmasının zayıf oluşusmilev
2)- Kuşatma sırasında Avrupa’dan yardım alamaması. NOT: Bizans kuşatma sırasında sadece Venedik ve Cenevizlilerden yardım alabilmiştir. NOT: Cenevizliler kuşatma sırasında ticari kaygılarından dolayı hem Osmanlılarasmilev hem de Bizans’a yardım etmişlerdir.
İSTANBULUN FETHİNİN DÜNYA TARİHİ BAKIMINDAN SONUÇLARI:
1)- Venedik ve Ceneviz ticareti olumsuz yönde etkilenmiştir.
2)- Bin yıllık Bizans imparatorluğu tarihe karışmıştır.
3)- Ortaçağ kapanmışsmilev Yeniçağ başlamıştır.
4)- İstanbul’dan kaçan Bizans’lı bilim adamları Avrupa’da Rönesans ve reform hareketlerinin başlamasında etkili olmuşlardır.
5)- Feodalite(derebeylik) sistemi çözülmeye başlamıştır.
İSTANBUL’UN FETHİNİN TÜRK TARİHİ BAKIMINDAN SONUÇLARI:
1)- Osmanlı Devleti Yükselme dönemine girmiştir.
2)- Başkent Edirne’den İstanbul’a taşınmıştır.
3)- Osmanlı toprak bütünlüğü sağlanmıştır. Osmanlı’nın Anadolu-Rumeli geçişi kolaylaşmıştır.
4)- Osmanlı toprakları arasında sürekli sorun çıkaran bir fitne yuvası ortadan kaldırılmıştır.
5)- Karadeniz-Akdeniz deniz ticaret yolunun denetimi Osmanlılar’a geçmiştir.
6)- Osmanlı Devleti İslam dünyasında haklı bir şöhret ve itibara kavuşmuştur.
FATİH DÖNEMİ ÖNEMLİ OLAYLARI
1)-BALKANLARDA FETİHLER 2)- ANADOLU’DA FETİHLER 3)-DENİZLERDE FETİHLER VE SEFERLER
a)- Belgrat hariç bütün Sırbıstan fethedildi. a)- Cenevizlilerden Amasra alındısmilev a)- Bazı Ege adaları alındı.(İmrozsmilevTaşozsmilevSemadireksmilevMidilli Eğriboz adaları alındı.Rodos adası kuşatıldısmilev fakat alınamadı.)
b)- Arnavutluk fethedildi. b)- Candaroğullarından Sinop alındı. b)- Kırım Hanlığı Osmanlılara bağlandı.
c)- Bosna-Hersek fethedildi c)- Karamanoğullarından Konya ve Karaman alındı. c)- Otranto (İtalya Seferi) yapıldı.
d)- Eflak-Boğdan fethedildi. d)- Trabzon Rum İmparatorluğuna son verildi.(1461)
e)- Mora Yarımadası fethedildi. e)- Otlukbeli Savaşı yapıldı.(1473)
(Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan ile Fatih Sultan Mehmet arasındaki bu savaşı Osmanlılar kazandı.)
FATİH DÖNEMİNDE YAPILAN FETİHLERİN YORUMU: Fatih Sultan Mehmet fetihlerini rastgele değilsmilev belirli amaçlar doğrultusunda yapmıştır. Bu amaçları şöyle sıralayabiliriz:
1)- Karadeniz Ticaretine Egemen Olmaksmilev
2)- Anadolu Türk Birliğini sağlamaksmilev
3)- Anadolu’da Faaliyet Gösteren Devletleri Etkisiz Kılmaksmilev
4)- Ege ve Akdeniz Ticaretine Egemen Olmaksmilev
5)- Bizans’ın Yeniden Dirilmesini Önlemeksmilev
6)- Katolik Roma’yı Ele Geçirmek.
1)-KARADENİZ TİCARETİNE SAHİP OLMAK İÇİN YAPILAN FETİHLER: Bosna-Herseksmilev Eflak-Boğdansmilev Cenevizlilerden Amasra’nın alınmasısmilev Trabzon Rum İmparatorluğu’nun fethi ve Kırım Hanlığının Osmanlılara bağlanması bu amaçla yapılan fetihlerdir.(Bu yerlerin hepsi Karadeniz kıyısındadır. Böylece Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.)
KIRIM HANLIĞININ OSMANLILARA BAĞLANMASI: Hatırlanacağı gibi Altınorda Devletinin parçalanmasıyla kurulan Türk Hanlıklarından biri de Kırım Hanlığıdır. Fatih döneminde Kırım Hanının ölümü üzerine oğulları arasında taht kavgaları başlamışsmilev Kırım Halkı Fatih’ten yardım istemiştir. Fatih Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı Donanmasını Kırım’a göndererek bu hanlığı Osmanlılar’a bağlamıştır. Böylelikle:
1- Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
2- Kırım Ordusu Osmanlıların Avrupa’ya yaptığı seferlerde YARDIMCI KUVVET olarak büyük yararlar sağlamıştır.
3- Osmanlı Devleti Kırım Hanlığı sayesinde Orta Asya Türkleriyle temas sağlamıştır.
2)- ANADOLU TÜRK BİRLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN NELER YAPMIŞTIR? Candaroğullarından Sinop’u alarak bu beyliğe son vermiştir. Ayrıca Karamanoğullarından Konya ve Karaman’ı alarak büyük ölçüde Anadolu Türk birliğini gerçekleştirmiştir.
3)- ANADOLU’DA FAALİYET GÖSTEREN DEVLETLERİ ETKİSİZ KILMAK İÇİN NELER YAPMIŞTIR? IV. Haçlı Seferi sırasında 1204 yılında kurulan Trabzon Rum İmparatorluğunu ortadan kaldırdı. Doğu Anadolu’da hakimiyet kurmak isteyen AKKOYUNLU devletini 1473’te Otlukbeli Savaşında yendi.
4)- EGE VE AKDENİZ TİCARETİNE EGEMEN OLMAK İÇİN NERELERİ ALDI? Venedikliler’in elinde bulunan Ege adalarını (İmrozsmilev Taşozsmilev LimnismilevBozcaadasmilevSemadireksmilevMidillismilevEğriboz) aldı. Rodos adası kuşatıldısmilevancak alınamadı.Akdeniz’deki KefolonyasmilevZanta ve Ayamavra adalarını aldı. Böylece Karadeniz’de faaliyet gösteren Cenevizlilerden sonrasmilev Akdenizde faaliyet gösteren Venedik ticaretine de büyük darbe vurdu.
OSMANLI-VENEDİK DENİZ SAVAŞLARI
Sebeplerismanlıların; İstanbul’u fethetmelerismilev Karadeniz ve Ege ticaretini denetimleri altına almalarının Venedik ticaretine darbe vurması.
Sonuç : Venedik donanmasının Osmanlı donanmasından güçlü olmasından dolayı Venedikliler’e karşi bir üstünlük sağlanamamıştır. Fatih olası bir Haçlı ittifakını engellemek amacıyla 1479’da Venedikliler’e ticari ayrıcalıklar vermiştir. NOT: Osmanlı Devletinden ilk ELÇİ bulundurma hakkını ve ilk ticari ayrıcalıkları elde eden devlet Venedik’dir.
5)- FATİH’İN HIRISTIYANLIK MÜCADELESİ NASILDI? Hırıstiyanlığın iki merkezi vardı. Biri KATOLİKLİĞİN merkezi ROMA(VATİKAN)smilev diğeri de ORTODOKSLUĞUN merkezi İstanbul(FENER) idi. Fatih İstanbul’u alaraksmilev buradaki Ortodoks cemaati dini inanç ve ibadetinde serbest bırakmış ve tüm Ortodoks Hırıstiyanların koruyuculuğunu üslenmişsmilev böylece hırıstiyan dünyasındaki MEZHEP BİRLİĞİNİ engellemiştir. (İstanbul’un Fethinden önce Katolik ve Ortodoks mezhepleri birleşmeye çalışıyorlardı.) Fatih Katoliklerin merkezi Vatikan’ı da(Roma) ele geçirmek istiyordu. Bu yüzden GEDİK AHMET PAŞA komutasındaki Osmanlı donanması İtalya’nın güneyine çıkarma yapmış ve buradaki OTRANTO kalesini ele geçirmiştir. Ancak Fatih’in ölümü İtalya Seferinin yarıda kalmasına sebep olmuştur.
6)- BİZANS’IN YENİDEN DİRİLTİLMESİNİ ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPTI? Bizans hanedan üyelerinin kaçtığı Trabzon Rum imparatorluğuna son verdismilevyine Bizans hanedan üyelerinin kaçtığı MORA Yarımadası’nı fethetti.
II. BAYEZIT DÖNEMİ (1482-1512)
ÖNEMLİ OLAYLAR:
1)- Cem Sultan Olayı
2)- Osmanlı-Venedik İlişkileri
3)- Osmanlı-İran İlişkileri ve Şah Kulu İsyanı
4)- Osmanlı-Memlük İlişkileri
5)- Anadolu’da Türk Birliğini Sağlama Çabaları.
1)- CEM SULTAN OLAYI:Fatih’in ölümüyle oğulları II. Bayezıt ve Cem Sultan arasında taht kavgası başlamışsmilev Cem Sultan Bayezıt’a yenilmiş ve Mısır’daki Memlük Devletine sığınmıştır. Bir süre sonra yeniden Anadolu’ya gelen Cem Sultan tekrar taht mücadelesine girişmişsmilev ancak yine başarısız olaraksmilev bu defa da Rodos adasına kaçaraksmilev buradaki SAİNT JEAN ŞÖVALYELERİNE sığınmıştı. Şövalyeler Cem’i Papaya teslim etmişlersmilev daha sonra Fransa’ya gönderilen Cem burada ölmüştür.
II. BAYEZIT DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ: Cem Sultan’ın Hırıstiyan Avrupa’nın elinde olmasısmilev II. Bayezıt döneminde Avrupa’ya karşı Osmanlıların önemli bir sefer geliştirmesini önlemiştir. Bu yüzden II. Bayezıt Dönemi sönük bir devir olmuştur. ştur.
CEM OLAYININ OSMANLI DEVLETİNE ETKİLERİ:
1)- Cem’in hırıstiyanların eline geçmesismilev batılı devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasına neden olmuştur.
2)- Osmanlılar’ın batıdaki fetihlerinin durmasına neden olmuştur.
3)- Cem Sultan’ın Memlükler’e sığındığı dönemde bu devlet tarafından padişah gibi karşılanıpsmilev himaye görmesismilev Osmanlı-Memlük ilişkilerinin daha da bozulmasına sebep olmuştur.
2)- OSMANLI-VENEDİK İLİŞKİLERİ: Bu dönemde de Venedikliler’le deniz savaşı yapılmışsmilev Osmanlılar yenilmiştir.
3)- OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ: İran’da Akkoyunlu Devleti’nin yerine SAFEVİ DEVLETİ kurulmuştu. Safeviler:
a)- Doğu Anadolu’yu ele geçirmek istiyorlardı.
b)- Anadolu’ya gönderdikleri dervişlerle Şii mezhebini Anadolu’da yaymaya çalışıyorlardı. Safevilerin bu faaliyetleri sonucu 1511 yılında Anadolu’da ŞAH KULU İSYANI çıktı. O sırada Trabzon valisi olan Şehzade SELİM (Yavuz)smilev babası II. Bayezıt’ın Safevi ve şii tehlikesine karşı yeterli önlem almaması üzerine Yeniçerilerin desteğiyle babasını tahttan indirerek padişah oldu.
4)- II. BAYEZIT DÖNEMİNDE OSMANLI MEMLÜK İLİŞKİLERİ: Osmanlı Memlük ilişkilerinin bozulma sebepleri:
a)- Fatih Döneminde Hicaz su yolları meselesi. (Fatih Memlük Sultanına Mekke yolunda gerekli önlemlerin alınarak hacıların rahatça seyahat etmelerinin sağlanmasını rica etmişti. Ancak Memlükler bu isteği iç işlerine karışma şeklinde yorumlamışlardı.)
b)- Memlükler’in Cem Sultan’ı himaye etmelerismilev
c)- Osmanlı Devleti ile Memlük Devleti arasında yeralan Güneydoğu Anadolu’daki Dulkadiroğulları Beyliği yüzünden iki devletin çekişmesi.
SONUÇsmanlı Devleti ile Memlükler arasında 8 yıl süren savaş yaşandı. Bu savaş süresince iki taraf birbirlerine karşı üstünlük sağlayamadılar.
5)- KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİNE SON VERİLMESİ: II. Bayezıt döneminde Cem olayına karıştığı için bu beylik kesin olarak ortadan kaldırıldı.
YAVUZ SULTAN SELiM DÖNEMİ(1512-1520)
Babası II. Bayezıt’ın doğudaki Safevi tehlikesine karşı önlem almaması üzerinesmilev Yavuz Sultan Selim yeniçerilerin desteğiyle babasını tahttan indirerek padişah oldu. NOT: Bu olay Yeniçerilerin bir şehzadenin tahta geçmesinde doğrudan rol oynadıkları ilk gelişmedir.
YAVUZ DÖNEMİNİN ÖNEMLİ OLAYLARI:
1)- Şehzadeler Sorunu
2)- İran Seferi ve Çaldıran Savaşı(1514)
3)- Turnadağ savaşı(1515)
4)- Mısır Seferi(Memlük Seferi)
1)- ŞEHZADELER SORUNU:
Yavuz Sultan Selim babasının yerine tahta geçtikten sonrasmilev ağabeyleri Ahmet ve Korkut’un tahtı ele geçirmelerini engellemek amacıyla Fatih Kanunnamesine dayanarak şehzadeleri etkisiz hale getirdi.
NOT: Böylece Yavuzsmilev Cem olayına benzer bir olayın yaşanması ve Avrupanın işe karışmasını engellemiş oldu.
2)- İRAN SEFERİ VE ÇALDIRAN SAVAŞI(1514) Sebepafevilerin Doğu Anadolu’yu ele geçirmek istemeleri ve Şiilik propagandası yapmaları.
Savaş:1514 yılında Safevi Devleti hükümdarı ŞAH İSMAİL ile Osmanlı Hükümdarı YAVUZ arasında ÇALDIRAN ovasında yapıldı. Savaşı Osmanlılar kazandı.
Önemioğu ve Güneydoğu Anadolu’da şiilik tehlikesi ortadan kalktı.
3)- TURNADAĞ SAVAŞI(1515) Bu savaşla Anadolu Beyliklerinin(Dulkadir ve Ramazanoğulları) siyasi varlığı kesin olarak sona erdi. Böylece Anadolu Türk Birliği sağlandı.
4)- MISIR SEFERİ(MEMLÜK SEFERİ) Sebepleri:
a)- Fatih döneminde başlayan Hicaz su yolları meselesi
b)- Memlüklerin Cem Sultan’ı himaye etmeleri
c)- Osmanlılar ile Memlükler arasında Dulkadiroğulları yüzünden çekişme.
d)- Memlüklerin Şah İsmail ile ittifak kurmaları.
e)- Yavuz’un Memlük topraklarını ele geçirerek BAHARAT yolunu denetim altına almak istemesi.
f)- Her iki devletinde Türk-İslam dünyasının lideri olma mücadelesi.
Savaşlar: Yavuz Sultan Selim 1516′ da MERCİDABIK Savaşında Memlük ordusunu yenerek Suriye ve Filistin topraklarına sahip oldu.1517’de RİDANİYE Savaşında Memlük ordusunu ikinci kez yenereksmilev bu devleti ortadan kaldırdı.Mısır toprakları Osmanlılara katıldı.
MISIR SEFERİNİN SONUÇLARI:
1)- Memlük Devletinin ortadan kalkmasıyla bu devletin toprakları Osmanlılara katıldı.( Suriyesmilev Filistinsmilev HicazsmilevMısır)
2)- Baharat yolunun denetimi Osmanlı Devletine geçti.
3)- Halifelik ve İslam’ın kutsal emanetleri Osmanlılara geçti. (Böylece Osmanlı Devleti İslam Dünyasının Lideri oldu.)
4)- Venedikliler Kıbrıs Adası için Memlüklere verdikleri vergiyi Osmanlılara vermeye başladılar. NOT: Osmanlı Devleti Baharat yolundan beklenen ticari kazancı elde edemedi. Çünkü Avrupalıların Ümit Burnu’nu bulmalarıyla Coğrafi yollar değişmiştir. NOT: Yavuz’un İran ve Mısır seferleri sonucunda burada bulunan kültürel eserler ile bilim adamları ve sanatçılar İstanbul’a getirilmişsmilev böylece Osmanlı Kültüründe doğunun etkisi artmıştır.
YAVUZ SULTAN SELİM’İN DOĞU SİYASETİ: Yavuz Sultan Selim’in amacı bütün Türkleri ve müslümanları tek bayrak altına toplayarak Türk-İslam birliğini sağlamaktı.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)Yavuz Sultan Selim’in Şark Çıbanı hastalığından ölmesi üzerine oğlu I. Süleyman herhangi bir tahtkavgasına girmeden padişah olmuştur. Çünkü Yavuz’un hayattaki tek oğluydu.
DÖNEMİN OLAYLARI VE ÖZELLİKLERİ
A)- İÇ İSYANLAR:
1)- CANBERDİ GAZALİ İSYANI:Yavuz tarafından Suriye Valiliğine atanan eski Memlük komutanlarından Canberdi Gazalismilev Yavuz’un ölümünü fırsat bilerek ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır.
2)- AHMET PAŞA İSYANI:Kanuni tarafından Mısır’a vali olarak gönderilen Ahmet Paşa ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır.
NOT: Bu iki isyan Memlük Devletini yeniden kurmak amacıyla ortaya çıkmıştır.
3)- BABA ZÜNNUN İSYANI: Yozgat’da arazi meselesinden çıkmış gibi gösterilen bir Şii ayaklanmasıdır .
4)- KALENDEROĞLU İSYANI: Konya’da Hacı Bektaş-ı Veli soyundan geldiğini ileri süren Kalenderoğlu tarafından çıkarılmış bir şii ayaklanmasıdır.
B)- AVRUPA İLE İLİŞKİLER (MACARsmilevAVUSTURYAsmilevALMANYA)
1)- BELGRAT’IN ALINMASI(1521):Macarlar’dan Belgrat’ın alınmasıyla Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlılar’a açıldı.
2)- RODOS ADASININ FETHİ(1522): Rodos Sain Jean Şövalyelerinin elinde buluyordu. Şövalyeler Akdeniz’deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Bu adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı.
3)- MOHAÇ MEYDAN SAVAŞI(1526):
AÇIKLAMA:Bu sırada Avrupa’da Kutsal Roma Germen İmparatorluğu(Alman İmp.) ve başında da ŞARLKEN bulunmaktaydı. Şarlken Avrupa birliğini sağlamak amacıyla İspanya’yı ele geçirmişsmilev Fransa Kralı Fransuva’yı esir almıştı. Fransuva’nın annesinin isteği üzerinesmilev Kanuni Fransa’ya destek olmak için II. Macaristan seferine çıktı ve Macarları Mohaç ovasında yendi.
Mohaç Meydan Savaşı:Macar ordusuyla yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. (1526)
Önemi: Bu zaferle Macaristan Osmanlı devletine bağlandı. NOT: Kanuni Macaristan’ı Osmanlı topraklarına katmamışsmilev himaye altına almıştır. Bunun nedeni Osmanlıların Kutsal Roma Germen İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti arasında bir tampon bölge oluşturmak istemesidir.
4)- I. VİYANA KUŞATMASI(1529): Bu sırada Avusturya’nın başında Şarlken’in kardeşi FERDİNAND bulunmaktaydı. Ferdinand Osmanlı himayesindeki Macaristan’a saldırınca Kanuni Sultan Süleyman harekete geçerek Viyana’yı kuşattı. Ancak;
a)- Kış mevsiminin yaklaşmasısmilev
b)- Ağır topların getirilmeyişismilev
c)- Erzağın yetersiz oluşu… gibi sebeplerle kuşatmayı kaldırarak İstanbul’a geri döndü.
5)- ALMANYA SEFERİ(1532)
Sebebi: Avusturya Kralı Ferdinand’ın Kanuni’nin İstanbul’a geri dönmesinden sonra tekrar Macaristan’a saldırması.
Sefer: Kanuni Ferdinand ve Şarlkenle bir meydan savaşı yapmak umuduyla Almanya içlerine kadar ilerledi. Ancak Şarlken ve Ferdinand karşısına çıkma cesareti gösteremeyince İstanbul’a döndü.
İSTANBUL ANTLAŞMASI(1533): Ferdinand’ın barış isteği üzerine İLK Osmanlı-Avusturya Antlaşması İstanbul’da imzalandı(1533). Maddeleri: 1- Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadraz***** denk olacak. 2- Avusturya elinde tuttuğu Macar toprakları için Osmanlılar’a vergi verecek. Önemi: Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki üstünlüğünün bir kanıtıdır. NOT: Bu üstünlük 1606 yılında yine Osmanlı Devleti ve Avusturya arasunda imzalanacak olan ZİTVATOROK antlaşmasıyla sona erecektir.
6)- OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ VE KAPİTÜLASYONLAR (1535) İlk Osmanlı-Fransız ilişkisi Fransa kralı I. Fransuva’nın Almanya İmparatoru (Kutsal Roma Germen) Şarlken ile yaptığı savaşta esir düşmesiyle başlamıştı. Bunun üzerine Fransuva’nın annesi dönemin en güçlü devleti Osmanlı Devletinden yardım istemişti(1525). Bunun üzerine Kanuni Macaristan seferine çıkarak Mohaç’da Macarları yenmişsmilev sonrada Avusturya ve Almanya seferlerine çıkmıştı.
Kapitülasyonlar:Ticaretsmilevhukuksmilev gümrük gibi alanlarda devletlerin birbirlerine tanıdıkları imtiyazlardır. Kanuni Sultan Süleyman 1535’de Fransızlar’la KAPİTÜLASYON antlaşması imzalamıştır.
KAPİTÜLASYONLARLA İLGİLİ ÖNEMLİ NOTLAR:
1)- İlk ticari ayrıcalıklar Fatih döneminde Venediklilere verilmiştir.
2)- Kanuni’nin Fransızlarla kapitülasyon antlaşması yapmasının nedenismilev Şarlken’e karşı Fransa’yı güçlü kılaraksmilev Avrupa hırıstiyan birliğinin oluşmasını önlemekti.
3)- Bu antlaşma süresiz değildi. İki hükümdarın yaşadığı dönemde geçerli olacaktı. Ancak Kanuni’nin ölümünden sonra Fransızlar’ın isteğiyle 5 kez yenilenmiş ve I. Mahmut döneminde 1740’da sürekli hale getirilmiştir.
4)- Devletin gücünü koruduğu dönemlerde önemli bir sorun yaratmayan kapitülasyonlarsmilev devletin gücünün azalmasına paralel olarak ve Avrupa’da sanayinin gelişmesiyle önemli bir sorun olmuştur.
5)- Başlangıçta sadece Fransızlar’a verilen bu haklar genişletilereksmilev diğer Avrupa devletlerine de verilmiştir.
6)- 1923 Lozan Antlaşmasıyla Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
C)- DENİZLERDE GELİŞMELER: 1)- RODOS ADASININ FETHİ(1522):Rodos Sain Jean Şövalyelerinin elinde buluyordu. Şövalyeler Akdeniz’deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Bu adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı.
2)- BARBAROS HAYRETTİN PAŞA’NIN OSMANLI HİZMETİNE GİRMESİ : Barbaros Akdeniz’de faaliyet gösteren bir Türk korsanı idi. Kuzey Afrika’da başarılar kazanmış ve Osmanlılardan aldığı destek kuvvetlerle CEZAYİR’e sahip olmuştu. Osmanlı Donanmasısmilev kara ordusu kadar güçlü değildi. Bu yüzden Kanuni Sultan Süleyman Barbaros’u Osmanlı Hizmetine girmeye çağırdı. Barbaros’un bu teklifi kabul etmesiyle Osmanlı donanması güçlenirkensmilev Cezayir de Osmanlı topraklarına katılmış oldu.
3)- PREVEZE DENİZ SAVAŞI(1538): Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasıylasmilev Andrea Dorya komutasındaki Haçlı donanması arasında yapılan bu deniz savaşını Osmanlı Devleti kazandı. Önemi: Preveze deniz zaferiyle Akdenizdeki Osmanlı Egemenliği kesinlik kazanmışsmilev Akdeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
4)- NİCE(NİS) KUŞATMASI:Bu arada Fransa ile Şarlken arasında savaşlar devam ediyordu. Barbaros Fransa’ya yardım amacıyla Fransız donanmasıyla birleşerek Nis’i kuşattı ve kaleyi ele geçirdi.
5)- TRABLUSGARP’IN ALINMASI(1551)inan Paşa ve Turgut Reis 1551 yılında Malta Şövalyelerinin elindeki Trablusgarp’ı aldı.
6)- CERBE DENİZ SAVAŞI (1559):Andrea Dorya komutasındaki Haçlı Donanması ile Turgut Reis ve Piyale Paşa’nın komutalarındaki Osmanlı kuvvetleri arasındaki bu deniz savaşını Osmanlılar kazandı. Önemi: Bu zaferle Akdenizdeki Osmanlı Egemenliği pekişti.
7)- HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538-1553)
Sebepleri:
a)- Coğrafi keşifler sonucu baharat yolu önemini yitirmişsmilev Avrupalılar Ümit Burnu yoluyla ticaret yapmaya başlamışlardı. Portekizliler Hint Okyanusu’nda egemenlik kurmuşlardı.
b)-Hindistandaki GÜCERAT İSLAM DEVLETİ’nin Portekizliler’e karşı Osmanlılardan yardım istemesi. Seferler: Osmanlı Devleti 1538-1553 yılları arasında bu bölgeye seferler düzenledi. Portekizlilerle savaştı. Ancak kesin bir üstünlük sağlayamadı. Yemensmilev Adensmilev Sudan ve Habeşistan’ın bazı kısımları bu seferler sırasında Osmanlı topraklarına katıldı.
Hint Seferlerinin Başarısız Olma Sebepleri:
a)- Osmanlı Devlet adamlarının hint yoluna gereken önemi vermemelerismilev
b)- Osmanlı gemilerinin Okyanus şartlarına dayanıklı olmamasısmilev
c)- Gücerat Sultanlığının Osmanlı Devleti’ne gereken yardımı yapmaması. NOT: Osmanlı Padişahlarının halife olarak ilk yardım ettikleri müslüman ülke Gücerat’dır.
D)- OSMANLI-İRAN (SAFEVİ) İLİŞKİLERİ(1534-1555) Kanuni Sultan Süleyman Döneminde İran üzerine 1534-1555 yılları arasında üç sefer yapılmışsmilev İran Şahının barış istemesi üzerine savaşlar sona ermiştir. Sonuçta İki Devlet arasında AMASYA ANTLAŞMASI imzalanmıştır(1555).
AMASYA ANTLAŞMASI(1555):Bu antlaşmayla Tebrizsmilev Azerbeycan’ın büyük kısmısmilev Doğu Anadolu ve Irak Osmanlılar’a bırakılmıştır. NOT: Amasya Antlaşması ilk Osmanlı-İran Antlaşmasıdır.
KANUNİ’NİN SON SEFERİ VE ÖLÜMÜ:Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar seferini düzenlemiş ve Zigetvar kalesini kuşatma sırasında ölmüştür. (1566).
II.SELİM DÖNEMİNİN SİYASİ OLAYLARI (1566-1574)
SOKULLU MEHMET PAŞA :
AÇIKLAMA:Kanuni’nin son iki yılında sadrazam olan Sokollu Mehmet Paşasmilev bu görevine II.Selim ve III. Murat zamanlarında da devam ettiğindensmilev 1564-1579 yılları arasındaki döneme “Sokullu Mehmet Paşa Devri” denir. Sokollu’nun 1579’da ölümüyle Osmanlı Devleti’nin Yükselme Devri sona ermiş sayılır.
1)- SAKIZ ADASININ FETHİ(1566):Batı Anadolu kıyısında bulunan bu ada Cenevizlilerin elinde bulunuyordu. Kaptan-ı Derya Piyale Paşa komutasındaki donanma 1566 yılında Sakız Adasını fethetti. Önemi: Batı anadolu kıyılarının güvenliği sağlandı ve Cenevizli korsanlara darbe indirilmiş oldu.
2)- KIBRIS’IN FETHİ(1571):
Sebebi:Venediklilerin elinde bulunan bu ada Mısır-Suriye-Anadolu deniz yolu üzerine bulunuyordu. Osmanlıların Doğu Akdeniz’e tam hakim olabilmeleri ve Nısır-Suriye deniz yolunu güven altına almaları için bu adayı fethetmeleri gerekiyordu.
Fetihiyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması ve vezir Lala Mustafa paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu 1570’de adaya çıktı. 1571’de Kıbrıs fethedildi.
Önemi:Kıbrıs’ın fethiyle; Suriye-Mısır-Anadolu deniz yolu güvenlik altına alındı. Osmanlıların doğu Akdeniz deniz ticaret yolunun tam olarak kontrolünü sağladılar.
Yükselme Devri Padişahları: Fatih(II.Mehmet)smilev II.Bayezıtsmilev Yavuz Sultan SelimsmilevKanuni Sultan Süleymansmilev II. Selimsmilev III. Murat
FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ (1451-1481)
İSTANBUL’UN FETHİ (29 MAYIS 1453):
İSTANBUL’UN FETHİNİ GEREKTİREN SEBEPLER:
1)- Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini koruyarak ve kışkırtaraksmilev
taht kavgalarına neden olmasısmilev
2)- Bizans’ın Osmanlı’ya karşı düzenlenen Haçlı seferlerini teşvik etmesismilev
3)- Osmanlı toprak bütünlüğünü bozan bir konumda olması
( Osmanlı topraklarıyla çevrili bir ada görünümündeydi. Osmanlı’nın
Anadolu’dan Rumeli’yesmilev Rumeli’den Anadolu’ya geçişi zordu)
4)- İstanbul’un boğaza hakim bir konumda olması ve bu yüzden
Karadeniz Akdeniz su yolunun anahtarı konumunda olması.
FATİH’İN FETHİ KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN ALDIĞI TEDBİRLER:
1)- Bizans’a denizden gelebilecek yardımı önlemek amacıyla Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumeli hisarını yaptırdı.
2)- Bizans’a Balkanlardan gelebilecek muhtemel Haçlı yardımını önlemek için sınır boylarına akıncı birlikleri gönderdi.
3)- Surlara karşılıksmilev Şahi adı verilen büyük toplar döktürdü.
4)- Haliçteki zincire karşılık gemileri karadan yürüterek Haliç’e soktu.
İSTANBUL’UN FETHİNİ KOLAYLAŞTIRAN NEDENLER:
1)- Bizans ordu ve donanmasının zayıf oluşusmilev
2)- Kuşatma sırasında Avrupa’dan yardım alamaması. NOT: Bizans kuşatma sırasında sadece Venedik ve Cenevizlilerden yardım alabilmiştir. NOT: Cenevizliler kuşatma sırasında ticari kaygılarından dolayı hem Osmanlılarasmilev hem de Bizans’a yardım etmişlerdir.
İSTANBULUN FETHİNİN DÜNYA TARİHİ BAKIMINDAN SONUÇLARI:
1)- Venedik ve Ceneviz ticareti olumsuz yönde etkilenmiştir.
2)- Bin yıllık Bizans imparatorluğu tarihe karışmıştır.
3)- Ortaçağ kapanmışsmilev Yeniçağ başlamıştır.
4)- İstanbul’dan kaçan Bizans’lı bilim adamları Avrupa’da Rönesans ve reform hareketlerinin başlamasında etkili olmuşlardır.
5)- Feodalite(derebeylik) sistemi çözülmeye başlamıştır.
İSTANBUL’UN FETHİNİN TÜRK TARİHİ BAKIMINDAN SONUÇLARI:
1)- Osmanlı Devleti Yükselme dönemine girmiştir.
2)- Başkent Edirne’den İstanbul’a taşınmıştır.
3)- Osmanlı toprak bütünlüğü sağlanmıştır. Osmanlı’nın Anadolu-Rumeli geçişi kolaylaşmıştır.
4)- Osmanlı toprakları arasında sürekli sorun çıkaran bir fitne yuvası ortadan kaldırılmıştır.
5)- Karadeniz-Akdeniz deniz ticaret yolunun denetimi Osmanlılar’a geçmiştir.
6)- Osmanlı Devleti İslam dünyasında haklı bir şöhret ve itibara kavuşmuştur.
FATİH DÖNEMİ ÖNEMLİ OLAYLARI
1)-BALKANLARDA FETİHLER 2)- ANADOLU’DA FETİHLER 3)-DENİZLERDE FETİHLER VE SEFERLER
a)- Belgrat hariç bütün Sırbıstan fethedildi. a)- Cenevizlilerden Amasra alındısmilev a)- Bazı Ege adaları alındı.(İmrozsmilevTaşozsmilevSemadireksmilevMidilli Eğriboz adaları alındı.Rodos adası kuşatıldısmilev fakat alınamadı.)
b)- Arnavutluk fethedildi. b)- Candaroğullarından Sinop alındı. b)- Kırım Hanlığı Osmanlılara bağlandı.
c)- Bosna-Hersek fethedildi c)- Karamanoğullarından Konya ve Karaman alındı. c)- Otranto (İtalya Seferi) yapıldı.
d)- Eflak-Boğdan fethedildi. d)- Trabzon Rum İmparatorluğuna son verildi.(1461)
e)- Mora Yarımadası fethedildi. e)- Otlukbeli Savaşı yapıldı.(1473)
(Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan ile Fatih Sultan Mehmet arasındaki bu savaşı Osmanlılar kazandı.)
FATİH DÖNEMİNDE YAPILAN FETİHLERİN YORUMU: Fatih Sultan Mehmet fetihlerini rastgele değilsmilev belirli amaçlar doğrultusunda yapmıştır. Bu amaçları şöyle sıralayabiliriz:
1)- Karadeniz Ticaretine Egemen Olmaksmilev
2)- Anadolu Türk Birliğini sağlamaksmilev
3)- Anadolu’da Faaliyet Gösteren Devletleri Etkisiz Kılmaksmilev
4)- Ege ve Akdeniz Ticaretine Egemen Olmaksmilev
5)- Bizans’ın Yeniden Dirilmesini Önlemeksmilev
6)- Katolik Roma’yı Ele Geçirmek.
1)-KARADENİZ TİCARETİNE SAHİP OLMAK İÇİN YAPILAN FETİHLER: Bosna-Herseksmilev Eflak-Boğdansmilev Cenevizlilerden Amasra’nın alınmasısmilev Trabzon Rum İmparatorluğu’nun fethi ve Kırım Hanlığının Osmanlılara bağlanması bu amaçla yapılan fetihlerdir.(Bu yerlerin hepsi Karadeniz kıyısındadır. Böylece Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.)
KIRIM HANLIĞININ OSMANLILARA BAĞLANMASI: Hatırlanacağı gibi Altınorda Devletinin parçalanmasıyla kurulan Türk Hanlıklarından biri de Kırım Hanlığıdır. Fatih döneminde Kırım Hanının ölümü üzerine oğulları arasında taht kavgaları başlamışsmilev Kırım Halkı Fatih’ten yardım istemiştir. Fatih Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı Donanmasını Kırım’a göndererek bu hanlığı Osmanlılar’a bağlamıştır. Böylelikle:
1- Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
2- Kırım Ordusu Osmanlıların Avrupa’ya yaptığı seferlerde YARDIMCI KUVVET olarak büyük yararlar sağlamıştır.
3- Osmanlı Devleti Kırım Hanlığı sayesinde Orta Asya Türkleriyle temas sağlamıştır.
2)- ANADOLU TÜRK BİRLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN NELER YAPMIŞTIR? Candaroğullarından Sinop’u alarak bu beyliğe son vermiştir. Ayrıca Karamanoğullarından Konya ve Karaman’ı alarak büyük ölçüde Anadolu Türk birliğini gerçekleştirmiştir.
3)- ANADOLU’DA FAALİYET GÖSTEREN DEVLETLERİ ETKİSİZ KILMAK İÇİN NELER YAPMIŞTIR? IV. Haçlı Seferi sırasında 1204 yılında kurulan Trabzon Rum İmparatorluğunu ortadan kaldırdı. Doğu Anadolu’da hakimiyet kurmak isteyen AKKOYUNLU devletini 1473’te Otlukbeli Savaşında yendi.
4)- EGE VE AKDENİZ TİCARETİNE EGEMEN OLMAK İÇİN NERELERİ ALDI? Venedikliler’in elinde bulunan Ege adalarını (İmrozsmilev Taşozsmilev LimnismilevBozcaadasmilevSemadireksmilevMidillismilevEğriboz) aldı. Rodos adası kuşatıldısmilevancak alınamadı.Akdeniz’deki KefolonyasmilevZanta ve Ayamavra adalarını aldı. Böylece Karadeniz’de faaliyet gösteren Cenevizlilerden sonrasmilev Akdenizde faaliyet gösteren Venedik ticaretine de büyük darbe vurdu.
OSMANLI-VENEDİK DENİZ SAVAŞLARI
Sebeplerismanlıların; İstanbul’u fethetmelerismilev Karadeniz ve Ege ticaretini denetimleri altına almalarının Venedik ticaretine darbe vurması.
Sonuç : Venedik donanmasının Osmanlı donanmasından güçlü olmasından dolayı Venedikliler’e karşi bir üstünlük sağlanamamıştır. Fatih olası bir Haçlı ittifakını engellemek amacıyla 1479’da Venedikliler’e ticari ayrıcalıklar vermiştir. NOT: Osmanlı Devletinden ilk ELÇİ bulundurma hakkını ve ilk ticari ayrıcalıkları elde eden devlet Venedik’dir.
5)- FATİH’İN HIRISTIYANLIK MÜCADELESİ NASILDI? Hırıstiyanlığın iki merkezi vardı. Biri KATOLİKLİĞİN merkezi ROMA(VATİKAN)smilev diğeri de ORTODOKSLUĞUN merkezi İstanbul(FENER) idi. Fatih İstanbul’u alaraksmilev buradaki Ortodoks cemaati dini inanç ve ibadetinde serbest bırakmış ve tüm Ortodoks Hırıstiyanların koruyuculuğunu üslenmişsmilev böylece hırıstiyan dünyasındaki MEZHEP BİRLİĞİNİ engellemiştir. (İstanbul’un Fethinden önce Katolik ve Ortodoks mezhepleri birleşmeye çalışıyorlardı.) Fatih Katoliklerin merkezi Vatikan’ı da(Roma) ele geçirmek istiyordu. Bu yüzden GEDİK AHMET PAŞA komutasındaki Osmanlı donanması İtalya’nın güneyine çıkarma yapmış ve buradaki OTRANTO kalesini ele geçirmiştir. Ancak Fatih’in ölümü İtalya Seferinin yarıda kalmasına sebep olmuştur.
6)- BİZANS’IN YENİDEN DİRİLTİLMESİNİ ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPTI? Bizans hanedan üyelerinin kaçtığı Trabzon Rum imparatorluğuna son verdismilevyine Bizans hanedan üyelerinin kaçtığı MORA Yarımadası’nı fethetti.
II. BAYEZIT DÖNEMİ (1482-1512)
ÖNEMLİ OLAYLAR:
1)- Cem Sultan Olayı
2)- Osmanlı-Venedik İlişkileri
3)- Osmanlı-İran İlişkileri ve Şah Kulu İsyanı
4)- Osmanlı-Memlük İlişkileri
5)- Anadolu’da Türk Birliğini Sağlama Çabaları.
1)- CEM SULTAN OLAYI:Fatih’in ölümüyle oğulları II. Bayezıt ve Cem Sultan arasında taht kavgası başlamışsmilev Cem Sultan Bayezıt’a yenilmiş ve Mısır’daki Memlük Devletine sığınmıştır. Bir süre sonra yeniden Anadolu’ya gelen Cem Sultan tekrar taht mücadelesine girişmişsmilev ancak yine başarısız olaraksmilev bu defa da Rodos adasına kaçaraksmilev buradaki SAİNT JEAN ŞÖVALYELERİNE sığınmıştı. Şövalyeler Cem’i Papaya teslim etmişlersmilev daha sonra Fransa’ya gönderilen Cem burada ölmüştür.
II. BAYEZIT DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ: Cem Sultan’ın Hırıstiyan Avrupa’nın elinde olmasısmilev II. Bayezıt döneminde Avrupa’ya karşı Osmanlıların önemli bir sefer geliştirmesini önlemiştir. Bu yüzden II. Bayezıt Dönemi sönük bir devir olmuştur. ştur.
CEM OLAYININ OSMANLI DEVLETİNE ETKİLERİ:
1)- Cem’in hırıstiyanların eline geçmesismilev batılı devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasına neden olmuştur.
2)- Osmanlılar’ın batıdaki fetihlerinin durmasına neden olmuştur.
3)- Cem Sultan’ın Memlükler’e sığındığı dönemde bu devlet tarafından padişah gibi karşılanıpsmilev himaye görmesismilev Osmanlı-Memlük ilişkilerinin daha da bozulmasına sebep olmuştur.
2)- OSMANLI-VENEDİK İLİŞKİLERİ: Bu dönemde de Venedikliler’le deniz savaşı yapılmışsmilev Osmanlılar yenilmiştir.
3)- OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ: İran’da Akkoyunlu Devleti’nin yerine SAFEVİ DEVLETİ kurulmuştu. Safeviler:
a)- Doğu Anadolu’yu ele geçirmek istiyorlardı.
b)- Anadolu’ya gönderdikleri dervişlerle Şii mezhebini Anadolu’da yaymaya çalışıyorlardı. Safevilerin bu faaliyetleri sonucu 1511 yılında Anadolu’da ŞAH KULU İSYANI çıktı. O sırada Trabzon valisi olan Şehzade SELİM (Yavuz)smilev babası II. Bayezıt’ın Safevi ve şii tehlikesine karşı yeterli önlem almaması üzerine Yeniçerilerin desteğiyle babasını tahttan indirerek padişah oldu.
4)- II. BAYEZIT DÖNEMİNDE OSMANLI MEMLÜK İLİŞKİLERİ: Osmanlı Memlük ilişkilerinin bozulma sebepleri:
a)- Fatih Döneminde Hicaz su yolları meselesi. (Fatih Memlük Sultanına Mekke yolunda gerekli önlemlerin alınarak hacıların rahatça seyahat etmelerinin sağlanmasını rica etmişti. Ancak Memlükler bu isteği iç işlerine karışma şeklinde yorumlamışlardı.)
b)- Memlükler’in Cem Sultan’ı himaye etmelerismilev
c)- Osmanlı Devleti ile Memlük Devleti arasında yeralan Güneydoğu Anadolu’daki Dulkadiroğulları Beyliği yüzünden iki devletin çekişmesi.
SONUÇsmanlı Devleti ile Memlükler arasında 8 yıl süren savaş yaşandı. Bu savaş süresince iki taraf birbirlerine karşı üstünlük sağlayamadılar.
5)- KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİNE SON VERİLMESİ: II. Bayezıt döneminde Cem olayına karıştığı için bu beylik kesin olarak ortadan kaldırıldı.
YAVUZ SULTAN SELiM DÖNEMİ(1512-1520)
Babası II. Bayezıt’ın doğudaki Safevi tehlikesine karşı önlem almaması üzerinesmilev Yavuz Sultan Selim yeniçerilerin desteğiyle babasını tahttan indirerek padişah oldu. NOT: Bu olay Yeniçerilerin bir şehzadenin tahta geçmesinde doğrudan rol oynadıkları ilk gelişmedir.
YAVUZ DÖNEMİNİN ÖNEMLİ OLAYLARI:
1)- Şehzadeler Sorunu
2)- İran Seferi ve Çaldıran Savaşı(1514)
3)- Turnadağ savaşı(1515)
4)- Mısır Seferi(Memlük Seferi)
1)- ŞEHZADELER SORUNU:
Yavuz Sultan Selim babasının yerine tahta geçtikten sonrasmilev ağabeyleri Ahmet ve Korkut’un tahtı ele geçirmelerini engellemek amacıyla Fatih Kanunnamesine dayanarak şehzadeleri etkisiz hale getirdi.
NOT: Böylece Yavuzsmilev Cem olayına benzer bir olayın yaşanması ve Avrupanın işe karışmasını engellemiş oldu.
2)- İRAN SEFERİ VE ÇALDIRAN SAVAŞI(1514) Sebepafevilerin Doğu Anadolu’yu ele geçirmek istemeleri ve Şiilik propagandası yapmaları.
Savaş:1514 yılında Safevi Devleti hükümdarı ŞAH İSMAİL ile Osmanlı Hükümdarı YAVUZ arasında ÇALDIRAN ovasında yapıldı. Savaşı Osmanlılar kazandı.
Önemioğu ve Güneydoğu Anadolu’da şiilik tehlikesi ortadan kalktı.
3)- TURNADAĞ SAVAŞI(1515) Bu savaşla Anadolu Beyliklerinin(Dulkadir ve Ramazanoğulları) siyasi varlığı kesin olarak sona erdi. Böylece Anadolu Türk Birliği sağlandı.
4)- MISIR SEFERİ(MEMLÜK SEFERİ) Sebepleri:
a)- Fatih döneminde başlayan Hicaz su yolları meselesi
b)- Memlüklerin Cem Sultan’ı himaye etmeleri
c)- Osmanlılar ile Memlükler arasında Dulkadiroğulları yüzünden çekişme.
d)- Memlüklerin Şah İsmail ile ittifak kurmaları.
e)- Yavuz’un Memlük topraklarını ele geçirerek BAHARAT yolunu denetim altına almak istemesi.
f)- Her iki devletinde Türk-İslam dünyasının lideri olma mücadelesi.
Savaşlar: Yavuz Sultan Selim 1516′ da MERCİDABIK Savaşında Memlük ordusunu yenerek Suriye ve Filistin topraklarına sahip oldu.1517’de RİDANİYE Savaşında Memlük ordusunu ikinci kez yenereksmilev bu devleti ortadan kaldırdı.Mısır toprakları Osmanlılara katıldı.
MISIR SEFERİNİN SONUÇLARI:
1)- Memlük Devletinin ortadan kalkmasıyla bu devletin toprakları Osmanlılara katıldı.( Suriyesmilev Filistinsmilev HicazsmilevMısır)
2)- Baharat yolunun denetimi Osmanlı Devletine geçti.
3)- Halifelik ve İslam’ın kutsal emanetleri Osmanlılara geçti. (Böylece Osmanlı Devleti İslam Dünyasının Lideri oldu.)
4)- Venedikliler Kıbrıs Adası için Memlüklere verdikleri vergiyi Osmanlılara vermeye başladılar. NOT: Osmanlı Devleti Baharat yolundan beklenen ticari kazancı elde edemedi. Çünkü Avrupalıların Ümit Burnu’nu bulmalarıyla Coğrafi yollar değişmiştir. NOT: Yavuz’un İran ve Mısır seferleri sonucunda burada bulunan kültürel eserler ile bilim adamları ve sanatçılar İstanbul’a getirilmişsmilev böylece Osmanlı Kültüründe doğunun etkisi artmıştır.
YAVUZ SULTAN SELİM’İN DOĞU SİYASETİ: Yavuz Sultan Selim’in amacı bütün Türkleri ve müslümanları tek bayrak altına toplayarak Türk-İslam birliğini sağlamaktı.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)Yavuz Sultan Selim’in Şark Çıbanı hastalığından ölmesi üzerine oğlu I. Süleyman herhangi bir tahtkavgasına girmeden padişah olmuştur. Çünkü Yavuz’un hayattaki tek oğluydu.
DÖNEMİN OLAYLARI VE ÖZELLİKLERİ
A)- İÇ İSYANLAR:
1)- CANBERDİ GAZALİ İSYANI:Yavuz tarafından Suriye Valiliğine atanan eski Memlük komutanlarından Canberdi Gazalismilev Yavuz’un ölümünü fırsat bilerek ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır.
2)- AHMET PAŞA İSYANI:Kanuni tarafından Mısır’a vali olarak gönderilen Ahmet Paşa ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır.
NOT: Bu iki isyan Memlük Devletini yeniden kurmak amacıyla ortaya çıkmıştır.
3)- BABA ZÜNNUN İSYANI: Yozgat’da arazi meselesinden çıkmış gibi gösterilen bir Şii ayaklanmasıdır .
4)- KALENDEROĞLU İSYANI: Konya’da Hacı Bektaş-ı Veli soyundan geldiğini ileri süren Kalenderoğlu tarafından çıkarılmış bir şii ayaklanmasıdır.
B)- AVRUPA İLE İLİŞKİLER (MACARsmilevAVUSTURYAsmilevALMANYA)
1)- BELGRAT’IN ALINMASI(1521):Macarlar’dan Belgrat’ın alınmasıyla Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlılar’a açıldı.
2)- RODOS ADASININ FETHİ(1522): Rodos Sain Jean Şövalyelerinin elinde buluyordu. Şövalyeler Akdeniz’deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Bu adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı.
3)- MOHAÇ MEYDAN SAVAŞI(1526):
AÇIKLAMA:Bu sırada Avrupa’da Kutsal Roma Germen İmparatorluğu(Alman İmp.) ve başında da ŞARLKEN bulunmaktaydı. Şarlken Avrupa birliğini sağlamak amacıyla İspanya’yı ele geçirmişsmilev Fransa Kralı Fransuva’yı esir almıştı. Fransuva’nın annesinin isteği üzerinesmilev Kanuni Fransa’ya destek olmak için II. Macaristan seferine çıktı ve Macarları Mohaç ovasında yendi.
Mohaç Meydan Savaşı:Macar ordusuyla yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. (1526)
Önemi: Bu zaferle Macaristan Osmanlı devletine bağlandı. NOT: Kanuni Macaristan’ı Osmanlı topraklarına katmamışsmilev himaye altına almıştır. Bunun nedeni Osmanlıların Kutsal Roma Germen İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti arasında bir tampon bölge oluşturmak istemesidir.
4)- I. VİYANA KUŞATMASI(1529): Bu sırada Avusturya’nın başında Şarlken’in kardeşi FERDİNAND bulunmaktaydı. Ferdinand Osmanlı himayesindeki Macaristan’a saldırınca Kanuni Sultan Süleyman harekete geçerek Viyana’yı kuşattı. Ancak;
a)- Kış mevsiminin yaklaşmasısmilev
b)- Ağır topların getirilmeyişismilev
c)- Erzağın yetersiz oluşu… gibi sebeplerle kuşatmayı kaldırarak İstanbul’a geri döndü.
5)- ALMANYA SEFERİ(1532)
Sebebi: Avusturya Kralı Ferdinand’ın Kanuni’nin İstanbul’a geri dönmesinden sonra tekrar Macaristan’a saldırması.
Sefer: Kanuni Ferdinand ve Şarlkenle bir meydan savaşı yapmak umuduyla Almanya içlerine kadar ilerledi. Ancak Şarlken ve Ferdinand karşısına çıkma cesareti gösteremeyince İstanbul’a döndü.
İSTANBUL ANTLAŞMASI(1533): Ferdinand’ın barış isteği üzerine İLK Osmanlı-Avusturya Antlaşması İstanbul’da imzalandı(1533). Maddeleri: 1- Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadraz***** denk olacak. 2- Avusturya elinde tuttuğu Macar toprakları için Osmanlılar’a vergi verecek. Önemi: Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki üstünlüğünün bir kanıtıdır. NOT: Bu üstünlük 1606 yılında yine Osmanlı Devleti ve Avusturya arasunda imzalanacak olan ZİTVATOROK antlaşmasıyla sona erecektir.
6)- OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ VE KAPİTÜLASYONLAR (1535) İlk Osmanlı-Fransız ilişkisi Fransa kralı I. Fransuva’nın Almanya İmparatoru (Kutsal Roma Germen) Şarlken ile yaptığı savaşta esir düşmesiyle başlamıştı. Bunun üzerine Fransuva’nın annesi dönemin en güçlü devleti Osmanlı Devletinden yardım istemişti(1525). Bunun üzerine Kanuni Macaristan seferine çıkarak Mohaç’da Macarları yenmişsmilev sonrada Avusturya ve Almanya seferlerine çıkmıştı.
Kapitülasyonlar:Ticaretsmilevhukuksmilev gümrük gibi alanlarda devletlerin birbirlerine tanıdıkları imtiyazlardır. Kanuni Sultan Süleyman 1535’de Fransızlar’la KAPİTÜLASYON antlaşması imzalamıştır.
KAPİTÜLASYONLARLA İLGİLİ ÖNEMLİ NOTLAR:
1)- İlk ticari ayrıcalıklar Fatih döneminde Venediklilere verilmiştir.
2)- Kanuni’nin Fransızlarla kapitülasyon antlaşması yapmasının nedenismilev Şarlken’e karşı Fransa’yı güçlü kılaraksmilev Avrupa hırıstiyan birliğinin oluşmasını önlemekti.
3)- Bu antlaşma süresiz değildi. İki hükümdarın yaşadığı dönemde geçerli olacaktı. Ancak Kanuni’nin ölümünden sonra Fransızlar’ın isteğiyle 5 kez yenilenmiş ve I. Mahmut döneminde 1740’da sürekli hale getirilmiştir.
4)- Devletin gücünü koruduğu dönemlerde önemli bir sorun yaratmayan kapitülasyonlarsmilev devletin gücünün azalmasına paralel olarak ve Avrupa’da sanayinin gelişmesiyle önemli bir sorun olmuştur.
5)- Başlangıçta sadece Fransızlar’a verilen bu haklar genişletilereksmilev diğer Avrupa devletlerine de verilmiştir.
6)- 1923 Lozan Antlaşmasıyla Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
C)- DENİZLERDE GELİŞMELER: 1)- RODOS ADASININ FETHİ(1522):Rodos Sain Jean Şövalyelerinin elinde buluyordu. Şövalyeler Akdeniz’deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Bu adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı.
2)- BARBAROS HAYRETTİN PAŞA’NIN OSMANLI HİZMETİNE GİRMESİ : Barbaros Akdeniz’de faaliyet gösteren bir Türk korsanı idi. Kuzey Afrika’da başarılar kazanmış ve Osmanlılardan aldığı destek kuvvetlerle CEZAYİR’e sahip olmuştu. Osmanlı Donanmasısmilev kara ordusu kadar güçlü değildi. Bu yüzden Kanuni Sultan Süleyman Barbaros’u Osmanlı Hizmetine girmeye çağırdı. Barbaros’un bu teklifi kabul etmesiyle Osmanlı donanması güçlenirkensmilev Cezayir de Osmanlı topraklarına katılmış oldu.
3)- PREVEZE DENİZ SAVAŞI(1538): Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasıylasmilev Andrea Dorya komutasındaki Haçlı donanması arasında yapılan bu deniz savaşını Osmanlı Devleti kazandı. Önemi: Preveze deniz zaferiyle Akdenizdeki Osmanlı Egemenliği kesinlik kazanmışsmilev Akdeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
4)- NİCE(NİS) KUŞATMASI:Bu arada Fransa ile Şarlken arasında savaşlar devam ediyordu. Barbaros Fransa’ya yardım amacıyla Fransız donanmasıyla birleşerek Nis’i kuşattı ve kaleyi ele geçirdi.
5)- TRABLUSGARP’IN ALINMASI(1551)inan Paşa ve Turgut Reis 1551 yılında Malta Şövalyelerinin elindeki Trablusgarp’ı aldı.
6)- CERBE DENİZ SAVAŞI (1559):Andrea Dorya komutasındaki Haçlı Donanması ile Turgut Reis ve Piyale Paşa’nın komutalarındaki Osmanlı kuvvetleri arasındaki bu deniz savaşını Osmanlılar kazandı. Önemi: Bu zaferle Akdenizdeki Osmanlı Egemenliği pekişti.
7)- HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538-1553)
Sebepleri:
a)- Coğrafi keşifler sonucu baharat yolu önemini yitirmişsmilev Avrupalılar Ümit Burnu yoluyla ticaret yapmaya başlamışlardı. Portekizliler Hint Okyanusu’nda egemenlik kurmuşlardı.
b)-Hindistandaki GÜCERAT İSLAM DEVLETİ’nin Portekizliler’e karşı Osmanlılardan yardım istemesi. Seferler: Osmanlı Devleti 1538-1553 yılları arasında bu bölgeye seferler düzenledi. Portekizlilerle savaştı. Ancak kesin bir üstünlük sağlayamadı. Yemensmilev Adensmilev Sudan ve Habeşistan’ın bazı kısımları bu seferler sırasında Osmanlı topraklarına katıldı.
Hint Seferlerinin Başarısız Olma Sebepleri:
a)- Osmanlı Devlet adamlarının hint yoluna gereken önemi vermemelerismilev
b)- Osmanlı gemilerinin Okyanus şartlarına dayanıklı olmamasısmilev
c)- Gücerat Sultanlığının Osmanlı Devleti’ne gereken yardımı yapmaması. NOT: Osmanlı Padişahlarının halife olarak ilk yardım ettikleri müslüman ülke Gücerat’dır.
D)- OSMANLI-İRAN (SAFEVİ) İLİŞKİLERİ(1534-1555) Kanuni Sultan Süleyman Döneminde İran üzerine 1534-1555 yılları arasında üç sefer yapılmışsmilev İran Şahının barış istemesi üzerine savaşlar sona ermiştir. Sonuçta İki Devlet arasında AMASYA ANTLAŞMASI imzalanmıştır(1555).
AMASYA ANTLAŞMASI(1555):Bu antlaşmayla Tebrizsmilev Azerbeycan’ın büyük kısmısmilev Doğu Anadolu ve Irak Osmanlılar’a bırakılmıştır. NOT: Amasya Antlaşması ilk Osmanlı-İran Antlaşmasıdır.
KANUNİ’NİN SON SEFERİ VE ÖLÜMÜ:Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar seferini düzenlemiş ve Zigetvar kalesini kuşatma sırasında ölmüştür. (1566).
II.SELİM DÖNEMİNİN SİYASİ OLAYLARI (1566-1574)
SOKULLU MEHMET PAŞA :
AÇIKLAMA:Kanuni’nin son iki yılında sadrazam olan Sokollu Mehmet Paşasmilev bu görevine II.Selim ve III. Murat zamanlarında da devam ettiğindensmilev 1564-1579 yılları arasındaki döneme “Sokullu Mehmet Paşa Devri” denir. Sokollu’nun 1579’da ölümüyle Osmanlı Devleti’nin Yükselme Devri sona ermiş sayılır.
1)- SAKIZ ADASININ FETHİ(1566):Batı Anadolu kıyısında bulunan bu ada Cenevizlilerin elinde bulunuyordu. Kaptan-ı Derya Piyale Paşa komutasındaki donanma 1566 yılında Sakız Adasını fethetti. Önemi: Batı anadolu kıyılarının güvenliği sağlandı ve Cenevizli korsanlara darbe indirilmiş oldu.
2)- KIBRIS’IN FETHİ(1571):
Sebebi:Venediklilerin elinde bulunan bu ada Mısır-Suriye-Anadolu deniz yolu üzerine bulunuyordu. Osmanlıların Doğu Akdeniz’e tam hakim olabilmeleri ve Nısır-Suriye deniz yolunu güven altına almaları için bu adayı fethetmeleri gerekiyordu.
Fetihiyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması ve vezir Lala Mustafa paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu 1570’de adaya çıktı. 1571’de Kıbrıs fethedildi.
Önemi:Kıbrıs’ın fethiyle; Suriye-Mısır-Anadolu deniz yolu güvenlik altına alındı. Osmanlıların doğu Akdeniz deniz ticaret yolunun tam olarak kontrolünü sağladılar.
