Sağlıklı yaşamın önemini anlatmak için neler yapılabilir?
İlköğretimde Sağlık Eğitimi
Organik ve bulaşıcı hastalıkların ağırlıklı olarak yaşayış biçimlerinden kaynaklanması, hastalıklar karşısında kaderci bir tutum benimsenmesi, sağlık konusuna yönelik temel bilgi eksiklikleri ve sağlık alışkanlıklarının değiştirilebileceği düşüncesi sağlık eğitiminin okul ortamına girmesinin teme! nedenleri arasında kabul edilmektedir. ” Bununla birlikte sağlık, çok bileşenli bir kavram olduğu için, sağlık eğitiminin başarısı belirli temel ilkelerin göz önünde bulundurulmasını gerektirmektedir. Bu ilkeleri kısaca şöyle özetleyebiliriz •Sağlık, kalıtım ve yaşam biçiminin ortak ürünüdür.
•Sağlık eğitimi sürecinde okul, aile ve toplum ortak sorumluluk taşırlar.
•Sağlık eğitiminin ana aktörü sınıf öğretmenidir,
•Sağlık eğitimi, eğitim programlarının saygın ve önemli bir parçası olarak konumlandırılmalar
•Kazanılmış doğru sağlık alışkanlıkları, sağlık hizmetlerinin kalitesini de artırır
•Sağlık eğitiminin başarıya ulaşmasında, öğretmen sağlığının desteklenmesi önemli bir etmendir.
Ülkemizde ilköğretim okullarında sağlık eğitimine yönelik özel bir ders bulunmamakta sağlık eğitimiyle ilgili konular çeşitli derslerde ünite ya da dolaylı konular biçiminde yer almaktadır. Bu aşamada tüm bu ünite ve konuların toplu bir dökümünü sunmak yararlı olacaktır Ancak, bir karşılaştırma olanağı yaratmak açısından, öncelikle modern sağlık eğitiminin içeriğinde yer alması gereken temel konuları listelemek istiyoruz
•Bedensel bakım ve temizlik alışkanlıkları
•Giyim-kuşam alışkanlıkları
•Beslenme alışkanlıkları
•Uyku ve dinlenme alışkanlıkları
•Bulaşıcı hastalıklarla savaş
•Sağlıklı çevre önlemleri
•Zararlı maddeler
•Büyüme ve gelişme
•Akıl ve duygu sağlığı
•Duruş biçimleri
•ilaçlar ve uyarıcılar
•Spor
•Hayvan-Çocuk ilişkisi
ilköğretim okullarımızda sağlık eğitimiyle doğrudan ilgili1 olabilecek tek ders, 6 ve 8. sınıflarda okutulmakta olan “Trafik ve ilk yardım Eğitimi” dersidir. Ancak, bu dersin programının doğal olarak “ilk yardımın önemi, temel ilk yardım bilgileri, ilk yardım malzemeleri, kaza yeri önlemleri ve bazı temel ilk yardım uygulamaları” gibi konularla sınırlı olması, dersi yukarıda belirttiğimiz temel konular açısından yetersiz kılmaktadır. Bu dersin dışında ise sağlık eğitimine yönelik doğrudan ya da dolaylı ünite ve konular içeren ya da sağlık eğitimine yönelik fırsat eğitimi olanakları sunan çeşitli dersler söz konusudur
VII.3. Sağlık Eğitimi İle İlgili Belirli Gün ve Haftalar a. Belirli Gün ve Haftalar17
Sağlık eğitimine yönelik çok çeşitli eğitim fırsat ve olanakları sunan “Belirli Gün ve Haftalar”, ulusal eğitim sistemimizde belirli yasa ve yönetmelikler çerçevesinde kutlanmaktadır.
Belirli Gün ve Haftaların kutlanmasına ilişkin yönetmelik Resmi Gazete’nin 10 Eylül 1985 tarih ve 10864 numaralı sayısında, bu kutlamalarda etkin rol oynaması gereken Eğitsel Kollara ilişkin 4306 sayılı yasa ise yine Resmi Gazete’nin 18 Ağustos 1997 tarih ve 23084 numaralı sayısında yayımlanmıştır ilköğretim okullarında yıllık planda da yer alan haftayla ilgili konuların öğrenci katılganlığını yükselten modern yöntemlerle işlenmesi; okul derslik, koridor bahçe ve çevresinin konuyla ilgili dövizlerle donatılması; kaynak kişilerden yararlanma; haftayla ilgili bilimsel, kültürel ve sportif etkinliklere katılma ve bu bağlamda etkinlikler düzenleme; ilgili kurum ve kuruluşlara gözlem gezileri yapılması ve haftayla ilgili sanatsal ve sportif yarışmalar düzenlenmesi gibi etkinliklerle kutlanan Belirli Gün ve Haftalardan sağlık eğitimine yönelik olarak kutlanabilecek başlıca gün ve haftalar şunlardır
•Veremle Savaş Eğitimi Haftası: Yılbaşını izleyen ilk pazartesi günü başlayan haftada işlenebilecek konular şunlardır
•Verem Hastalığının Tanımı ve verem Türleri
•Veremin Bulaşma Yolları
•Verem Hastalığının Belirtileri
•Verem Hastalığından Korunmak için alınacak önlemler
•Verem aşısı ve Veremin Tedavisi
•Veremle Savaş
•Verem Savaşı Daire Başkanlığı ve Görevleri
•Türkiye Ulusal Verem Savaş Derneği ve Etkinlikleri
Yeşilay Haftası
1953 yılından bu yana ve 1-7 Mart tarihleri iarasında kutlanan haftada işlenebilecek konular şunlardır Alkollü ve Uyuşturucu Maddeler ve sigara
•Alkollü -içki, Uyuşturucu ve Sigaranın Toplum, Aile ve Birey Yaşamına zararları
•Zararlı Madde Kullanma ve Satmanın Hukuksal Boyutları
•Zararlı Madde Kullanma Alışkanlıklarının Önlenmesi
•Yeşilay Derneği’nin Görev ve Etkinlikleri
Kanser Haftası
Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu’nun önerisiyle 1956 yılından bu yana ve 1-7 Nisan tarihleri arasında kutlanan haftada işlenebilecek konular şunlardır
•Kanser Hastalığının Tanımı
•Kanser Hastalığının Olası Nedenleri
•Kanserojen Maddeler ve Kanser Etkenlerinden Uzak Durma
•Kanser Hastalığında Erken Tanının Önemi
•Kanserle Savaş Daire Başkanlığı ve Görevleri
Sağlık ve Sosyal Güvenlik Haftası: Birleşmiş Milletler Örgütü’nün 7-13 Nisan tarihlerini Sağlık Haftası olarak kabul etmesinin ardından; örgüte üye ülkelerce de her yıl aynı tarihlerde kutlanan haftada işlenebilecek konular şunlardır:
•Sağlık Kavramı ve Temel Sağlık Bilgileri
•Sağlıklı Yaşamın Önemi
•Sağlıklı Yaşamanın Temel Kuralları
•Sağlığı Bozan Etkenlerden Kaçınma
•Bedensel ve Çevresel Temizliğin Önemi
•Dengeli ve Yeterli Beslenme
•Dinlenme ve Uykunun Önemi
•Beden Eğitiminin Önemi
•Bilinçli ilaç Kullanımı
•Sağlık Bakanlığı’nın Görev, Yetki ve Sorumlulukları
•Sağlıkla ilgili Sivil ve Gönüllü Kuruluşlar
Sakatlar Haftası
Birleşmiş Milletler örgütü’ne üye 156 ülkede her yıl 10-16 Mayıs tarihlerinde kutlanan haftada işlenebilecek konular şunlardır
Sakatlığın Tanımı ve Sakatlık Sorunu
Sakatlığın Temel Nedenleri
Başlıca Kaza Riskleri
Sakatlığın Önlenmesi
Sakatlığın Giderilmesi
Sakatların eğitimi
Sakatları koruma milli koordinasyonu kurulunun görev ve etkileri
Sakatlar haftası programı
10 mayıs sakatlar haftası açılışı
11 mayıs görmeyenler günü
12 mayıs işitme ve konuşma engelliler günü
13 mayıs ortopedik sakatlar günü
14 mayıs zeka ve ruhsal özürlüler günü
15 mayıs güçsüz yaşlılar ve korunmaya muhtaçlar günü
16 mayıs sakatlar haftasına genel bakış
VII.4. Sağlık Eğitimi İle İlgili Sınıf İçi Etkinliklerilköğretimin birinci kademesinde sağlık eğitimine yönelik özel bir ders söz konusu olmadığından; öğretmenler sınıf içi etkinliklerin seçiminde çocuğun psiko-sosyal durumundan hareket etmeli ve etkinliklerin içeriğini belirlerken yaş gurubunun ilgi ve gereksinimlerini dikkate almalıdırlar. Bu konuda, farklı sınıflara göre yapılmış bir sınıflandırma sözgelimi şöyle olabilir
1. ve 2 : Sınıflar Önemli sağlık alışkanlıkları
3. Sınıf : Sağlıklı yaşayış ve büyüme
4. Sınıf : Sağlık etkinlikleri konusunda sorumluluk yüklenme
5. Sınıf : Sağlık uygulamalarının nedeni
Etkinliklerin seçimi ve planlanmasında bir diğer nokta ise ilköğretimde eksen derslerin disiplinler arası bir yaklaşım göstermesinden ötürü, aralarında bir bütünlük ve bağıntı kurulabildiği ölçüde etkinliklerin farklı derslerce de
desteklenmesi yani dersler arasında anlamlı ilişkiler kurulmasıdır. Bu tür ilişkiler, önceki bölümlerde belirttiğimiz gibi farklı derslerin doğrudan sağlık eğitimini destekleyen üniteleri arasında olabileceği gibi, farklı derslerin kendi içlerindeki etkinlik ve işlenişleri arasında bir koşutluk yaratmak biçiminde de olabilir Sözgelimi matematik derslerinde alıştırmalara konu olan sorunlar sağlıklı besinler ya da temel sağlık araç-gereçleri örneklendirilerek resim-iş derslerinde çalışma ve kompozisyon temaları sağlık alanından seçilerek sosyal bilgiler dersinin özellikle de tarih ve Coğrafya konulu ünitelerinde spor temizlik ve sağlık alışkanlıklarına ilişkin tarihsel ve bölgesel kolektif
durumlar üzerinde durularak Türkçe dersinde örnek yazınsal ürünler üzerinde çalışarak müzik dersinde konuyla ilgili şarkılar seçilerek ve müziğin kendi içindeki gevşeme, duruş, nefes alma gibi avantajları kullanarak oldukça ilginç ilişkiler kurulabilir Planlama çalışmasına zemin oluşturan bütün bu dikkat noktalarının başlıca nedeni sağlık eğitimine yönelik olarak yapılacak tüm etkinliklerin çocuğun bütünsel algılamasına uygun olmasını sağlamak ve sağlık eğitimiyle ilgili programlanmış özel bir dersin bulunmadığı ilköğretim okullarımızda öğretmen inisiyatifini daha etkili kılmaktır Bununla birlikte ne
kadar özenle hazırlanmış olursa olsun, bir planı başarıya ulaştıran temel etkenin eğitim durumu olduğu ve etkinliklerin doğru hedef ve yöntemlerle ilişkilendirilmiş olması gerektiği unutulmamalıdır ilköğretimde sağlık eğitimi ünite ve konularının sınıf tartışması sorun çözme gösteri deneyleri gözlem gezisi oyun ve dramatizasyon gibi yöntemlerle ele alınması gerektiği açıktır Bununla birlikte, eğitim girdileri adı verilen değişkenlerin çok farklı nitelikler göstermesi eğitim durumunun tasarlanmasında son sözü yine de öğretmene bırakacağından, burada öncelikle yöntem seçimine ışık tutacak bazı temel ilkelerin Altını çizmek istiyoruz
Sağlık kavramı ilköğretim düzeyinde bir öğretim konusu olmaktan çok davranış konusu olarak ele alınmalıdır kseni davranış olan bir avramın eğitiminde güdülenmenin dolayısıyla da severek öğrenmenin özel bir önem taşıdığı gözden kaçırılmamalıdır ağlık konusundaki en önemli güdülenme araçları büyümeye yönelik ilgi başta öğretmenin kendisi ve diğer okul personeli olmak üzere yakın çevredeki lider kişilerin sağlıklı yaşama modeli olmaları ve nihayet hayranlık beslenen okul dışı aktörlerin bir öykünme odağı olarak sunulmasıdır Alışkanlıkların sonradan kazanılan özellikler olmasından hareketle sabırlı bir yaklaşım sergilenmelidir Sağlık adına yaşama konacak kısıtlamalar bir olumsuzluklar öğretimine yol açabileceğinden içeriğin ortaya Konuşunda yapılmaması değil yapılması, olmaması değil olması gerekenler vurgulanmalıdır
Alıntı*
