Selçuklu Devleti’nin kervan sarayları hangileridir?
Selçuklu kervansarayları başlangıçta, yolcuların ve kervanların konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için, semerci, urgancı, nalbant, demirci gibi atölyeleri, mutfak, hamam, tıbbi yardım, çayhane veya kahvehane, yatak bölümü, binek ve yük hayvanları için yarı kapalı bölümü, hatta bazılarında Mescit bile bulunurdu. Hanlarda verilen hizmetlerden para alınmazdı.
Kervansaraylar Selçuklu Sultanları ve devlet adamlarınca vakıf olarak kurulmuştur. Bir kervansarayın temel işleyişini sağlayan yasal ve parasal mekanizma, döneme ilişkin vakfiyelerde tanımlanmıştır. Kervansaray çalışanları; çalışanlar başında yer alan nazır, kontrolleri yapan bir müsrif, bir mütevelli (handa olması gerekmiyor), bir hancı, bir muzif (sorumlu müdür), emir havayıcı (gerekli erzak ve malzemeyi sağlayan), aşhanede bir aşçı, bir baytar ve atlı bir hizmet adamı, mescit için bir imam ve müezzin olarak kaydedilmiştir. Bir kervansarayda yerli ve yabancı ayrıt edilmeksizin herkese üç gün yiyecek – içecek verilmiş, değişik din, dil ve ırktan olan insanlar bu mekanlarda bir tür dünya vatandaşlığı yaşamışlardır.
Kervansaraylar, kervanların gün boyunca süren yorucu yolculuktan sonra konaklamalarını, bu arada yolcuların ve hayvanların her türlü ihtiyaçlarını karşılayabilecek yatakhane, aşevi, erzak ambarı, depolar, ahırlar, mescit, şadırvan, hamam, eczane, ayakkabıcı, nalbant için gerekli mekanlar bulundurmakta ve bu hizmetleri karşılıksız vermektedirler (Turan, 1946-Bakır, 1998). Kervansarayların boyutları, üzerine inşa edildikleri yolun, ticaret hacmine, dolayısıyla konaklayacak kervanların büyüklüğüne ve yaptıranların gücünü bağlı olarak değişmiştir.
Selçuklu Kervansaraylarının Mimarı o zamanın en ünlü mimarları olan Kölük bin Abdullah ve Kaluyan El-Konevi’dir.
Uzun ince bir yoldayım türküsünde, Aşık Veysel yaşamı bir “iki kapılı bir handa” geziye benzetir; böylece kırsal alanlarda hanların önemini belirtir.
Anadolu kervansaraylarında mescitler, avlu önyüzünde ya da avlu ortasında fevkani köşk mescit olarak görülmektedir. Mescidi avlu ortasında olan kervansaraylar, Konya – Nevşehir yolu üzerindeki Ağzıkara Han, Kayseri – Sivas yolu üzerindeki Tuzhisarı Sultan Han, Konya – Aksaray yolundaki Sultan Han ve Afyon – Konya yolu üzerindeki Sultandağı Sahip Ata Hanı olmak üzere dört adettir.
Aksarya – Konya
Aksaray’dan batıya Konya’ya doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;
Sultan Han
Obruk Han
Zazadin Han
Aksaray – Kayseri
Aksaray’dan doğuya Kayseri’ye doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;
Ağzıkara Han
Öresin Han
Alay Han
Dolay Han
Sarı Han
Konya – Afyon
Konya’dan kuzeybatıya (veya iki yöne) Afyon’a doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;
Horozlu Han
Dokuzun Han
Hacı Hafız Han
Kadın Han
İshaklı Hanı (Sâhipata Han)
Eğret Han
Yeniceköy Han
Konya – Eğridir
Konya’dan batıya Beyşehir’e doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;
Altınapa Han
Kuruçesme Han
Kızılören Han
Kireli Han
Ertokuş Han
Eğridir Han
Antalya – Eğridir
Antalya’dan kuzeye Eğridir’e doğru üzerinde bulunan kervansaraylar;
Evdir Han
Kırkgöz Han
Suzuz Han
İncir Han
