Türkçe sözcüklerin telafuzu nasıldır?
Türk Dil Kurumunun (TDK) yeni
sanal sözlüğünde, hem kelimelerin nasıl söylendiğini duymak mümkün olacak hem de
yalnızca ilk harfleri kodlanarak sözcüğün doğru yazılımına ulaşılabilecek.
AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, TDK’nin sanal ortamdaki “Genel
Türkçe Sözlük”ü, “Sesli Türkçe Sözlük” adıyla yeni ve daha kapsamlı hale
getirildi. Türkçenin doğru seslendirilmesi ve yazılması için geliştirilen sözlük,
kapsamlı kullanım olanağı sunuyor.
Buna göre, 117 bin 80 söz varlığının tamamının seslendirildiği sanal
sözlükte, aranan kelimenin nasıl doğru telaffuz edildiği ve vurgulamanın nerede
yapılacağı bilgisayardan rahatça dinlenebilecek.
Sözlüğün, öğrenciler ve dilini doğru kullanmak isteyen tüm vatandaşların
yanı sıra yurt dışındaki Türk aileler ve Türkçe öğrenen yabancılar için en önemli
başvuru kaynağı olması bekleniyor.
-26 EYLÜLDE KULLANIMA AÇILIYOR-
Yeni sanal sözlüğün ikinci önemli özelliği, aynı zamanda bir yazım
kılavuzu olması.
Daha önce, sanal sözlüğe yanlış kelime girildiğinde “Aradığınız söz veya
harf ile ilgili kayıt bulunamadı” ifadesi çıkıyor, kullanıcı alternatif
yazılışları deneyerek sözcüğün doğrusunu bulabiliyordu. Artık, bir kelime veya
kelime grubu, yalnızca ilk harfleri veya içinde geçen heceler yazılarak
bulunabilecek. Sözlüğün bu yeni işlevinin, kullanıcılar açısından büyük rahatlık
sağlayacağı öngörülüyor.
Sesli sözlük, 26 Eylüldeki 76. Dil Bayramı’nda hizmete girecek. Devlet
Bakanı Mehmet Aydın, Dil Bayramı etkinliğinde sözlüğün kullanımını başlatacak.
-“ÖNEMLİ BİR KAYNAK”-
TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, AA muhabirine yaptığı
açıklamada, sanal ortamdaki “Güncel Türkçe Sözlük”ün sürekli güncellenerek,
geliştirildiğini, yeni sözlüğün de bu çalışmaların devamı olduğunu söyledi.
Yaklaşık 8-9 aydır yeni sistem üzerinde çalıştıklarını anlatan Akalın,
Güncel Türkçe Sözcük’te kelimelerin nasıl söylenmesi gerektiğinin yazılı
gösterildiğini, artık her doğru ve örnek söylenişin duyularak öğrenebilineceğini
dile getirdi.
Akalın, “Bu sözlükte, artık madde başı her sözcüğün doğru, güzel ve
örnek seslendirilmiş biçimi de yer alacak. Dolayısıyla artık sözlüğümüzün adı
‘Güncel Türkçe Sözlük’ olmayacak, ‘Sesli Türkçe Sözlük’ olarak hizmet verecek”
dedi.
Yeni sözlüğün, sözcüklerin anlamları, yazılışları ve söylenişleriyle
önemli bir başvuru aracı olacağını vurgulayan Akalın, şöyle devam etti:
“Sözcüklerin nasıl söylenmesi gerektiğinin yanı sıra vurgunun da hangi
hecede olduğunun gösterilmesi, bu hem yazıyla hem de söyleyişle gösterilmesi
bakımından önemliydi. Bu bakımdan Sesli Türkçe Sözlük, ülkemizde Türkçe’nin
söylenişinde önemli bir kaynak olacak.
Burada en büyük amacımız Türkçe söyleyişleri, belirli bir ölçümlülük
içerisinde, yani standart içerisinde olmasıdır. Yörelerimize göre değişik
söyleyiş biçimleri olabilir, bunlar elbette halkın söyleyiş özelikleridir. Fakat
aynı zamanda, bir de yazı dilimizin kullanılışı var ki bölgelere göre değişiklik
göstermeyen, Türkçe’nin doğru ve güzel söylenişlerinin, örnek söyleyişlerin yer
aldığı kullanışlardır. İşte Sesli Türkçe Sözlük bu amaçla hazırlandı. Bununla
Türkçe sözcüklerin söylenişindeki karmaşayı sona erdireceğimizi umuyoruz.”
-YABANCILAR İÇİN DE ÖNEMLİ KAYNAK-
Akalın, dünyanın her yerinde, kişilerin internete girerek Türkçe
sözcüklerin nasıl söylendiğini bulabileceğini belirterek, sözlüğün Türkçe
öğrenmek isteyen yabancılar ve “Türkçeyi doğru, güzel ve hakkıyla kullanmayı
isteyen yurt dışında yaşayan Türk çocukları için de önemli bir başvuru kaynağı
olacağını” kaydetti.
Yeni tasarımın yazım kılavuzu olma özelliğine değinen Akalın, artık bir
heceyle bile sözlükte aranılan kelimelere ulaşılabilineceğine dikkati çekti.
Akalın, şöyle devam etti:
“Aranılan sözcüklere daha kolay erişim sağlanıyor. Herhangi bir hece ile
başlayan, içinde herhangi bir ses öbeğinin bulunduğu sözcükleri aramak isteyen,
sözlüğümüzün bu yazılımından daha kolay biçimde yararlanacak. Örneğin belirli bir
ses grubuyla başlayan sözcükleri çok kolay biçimde, liste halinde görebilecek.
Aynı zamanda yazılışını tam olarak bilmediği sözcüklerin de ilk birkaç harfi
yazıldığında, o harflerle başlayan bütün sözcükler görülebilecek. Böylece daha
önceki yazılımda yanlış yazılımlar karşısında sözcüğe ulaşamama gibi bir sorun da
çözülmüş olacak. İlk birkaç harfi yazmak, sözcüğe ulaşmada önemli bir yol
olacak.”
-AA’DAN DA KATKI-
“Sesli Türkçe Sözlük”ü, TDK’nin Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü
Çalışma Grubu hazırladı.
Veri tabanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof.
Dr. Nevzat Gözaydın, Prof. Dr. Hamza Zülfikar, Prof. Dr. Mustafa Argunşah, Prof.
Dr. Nurettin Demir, Prof. Dr. Melek Özyetgin, uzmanlar Belgin Aksu, Beyza
Gültekin, Adem Terzi, Burçak Okkalı ile Anadolu Ajansından Safa Tekeli ve TRT’den
Şener Mete’den oluşan Güncel Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu Çalışma Grubu
tarafından geliştirildi.
Kelimelerin seslendirilmesini de Göksel Durna ve Rahmi Aygün yaptı.
