Balkanlardaki Türk eserleri nelerdir
Balkanlardaki Türk eserlerinden Bazıları
Arnavutluk
* Tiran: Kaplan Paşa Türbesi
* Korça: Mirahor Camii ve Mirahor Türbesi
* İşkodra: Buşatlı Mehmet Paşa Camii
* Vlora: Muradiye Camii
* Berat: Bekârlar Camii
* Elbasan: Çarşı Hamamı
Bosna Hersek
* Sarayevo: Ferhat Bey Camii, Bursa Bedesteni
* Travnik: Süleyman Paşa Camii
* Banyaluka: Ferhat Bey Camii
* Mostar: Saruca İbrahim Paşa Camii
* Kladanj: Hacı Bali Bey Camii
* Odzak: Çarşı Camii
* Visoko: Tekke
* Tuzla: Cami
Bulgaristan
* Filibe (Plovdiv): Perşembe Pazarı Camii
* Razgrad: İbrahim Paşa Camii
* Köstendil: Fatih Camii
* Provadija: Abdulaziz Camii
* Selvievo: Malkoç Bey Türbesi
* Karlovo: Karlı İli Mehmed Bey Camii
Hırvatistan
* Zadar: Valpovo Han
* Dırniş: Cami
* Osijek: Kaleiçi Mustafa Paşa Camii
Karadağ
* Podgoriça: Hasan Ağa Camii ve Türbesi
* Bar: Starigrad Camii minaresi
* Çetinje: Türk Konsolosluğu binası
Kosova
* Priştine: Yaşar Paşa Camii
* Prizren: Gazi Mehmed Paşa Hamamı, Prizren Kalesi, Prizren Rüştiyesi
* Cakova: Büyük Tekke
Macaristan
* Eger: Valide Sultan Hamamı
* Peç: İdriz Baba Türbesi
* Yakovalı Hasan Paşa Camii
* Zigetvar: Kanuni Sultan Süleyman Camii, Erd Camii
Makedonya
* Ustrumca: Banitsa Köyü Camii, Hünkâr Camii
* İştip: Hüsamettin Bey Camii
* Pirlepe: Çarşı Camii
* Manastır: Haydar Kadı Camii, İshakiye Camii
* Radoviş: Cami minaresi
* Debre: Fatih Camii
Romanya
* Köstence: Hünkar Camii
* Hırşova: Sultan Mahmut Camii
* İshakça: Mahmut Yazıcı Camii
Sırbistan
* Belgrad: Şeyh Mustafa Paşa Türbesi
* Niş: İslam Ağa Camii
* Novi Pazar: Altın Âlem Camii, İsa Bey Hamamı
Yunanistan
* Selanik: II Murad Hamamı, Hamza Bey (Hafse Hatun) Camii
* Serez: Mehmet Bey Camii
* İskeçe: Sünne Camii
* Gümülcine (Komotini): Eski Cami
* Yenitsa (Yenice Vardar): Evrenos Bey Türbesi
* Yanya: Mimar Sinan Camii
* Tırkala: Osman Şah Camii
Balkanlarda Türk Eserlerinin Durumu
Türk Tarih Kurumu’nun (TTK) önderliğinde 8 yıl önce başlatılan yurtdışındaki ‘Osmanlı Eserleri Envanteri Projesi’nin Balkanlar ayağı son aşamasına geldi Yüzde 80’i tamamlanan ve birebir saha çalışmalarına dayanan projede ezber bozan detaylar öne çıkıyor Sanat tarihçilerinin yurtdışındaki Osmanlı eserleri üzerine en kapsamlı çalışma olarak değerlendirdiği ve 2010’da tamamlanması beklenen envanter, daha önce 15 bin 787 olarak tespit edilen Balkanlar’daki mimari yapıların iki kat fazla olduğunu ortaya koydu 11 Balkan ülkesindeki Osmanlı eserlerinin yaklaşık yüzde 90’ı yıkılmış durumdadır Ayakta kalan eserlerden 5 binine acil müdahale gerekiyor Türkiye’den giden ekipler sadece cami, kale, medrese veya bedesten gibi akla ilk gelen yapıları değil; tekke, zaviye, türbe, han, arasta, imaret, hamam, köprü, su kemeri, çeşme, kule, mektep, kütüphane, ocak ve tabya gibi birçok eseri tespit ediyor, planlarını ve tek tek mimari özeliklerini çıkarıyor Saha çalışmalarına katılan sanat tarihçilerine göre hemen müdahale edilmezse ayakta kalanların çoğu ortadan kaybolacak
Osmanlı 20 yüzyılın başlarına kadar 500 yıldan fazla hâkim olduğu Balkan topraklarını da Anadolu gibi imar ve ihya etmiş, ele geçirdiği bu topraklardaki mevcut eserleri korumuş, hatta onarmış ve bunların yanı sıra kendi kültürünü yansıtan eserler inşa etmişti Bunu imparatorluğunun gereği olarak görmüş, hem yerli halk hem de Anadolu’dan Balkanlar’a getirilen soydaşlarımız bu eserleri uzun yıllar kullanmıştı Şimdi Rusya ve Balkanlar’daki kapalı rejimlerin çöküşüyle Türkiye Balkanlar’a yeniden eğildi Ancak Osmanlı’nın ayrılmasından sonra bazı ülkelerde Türk ve Müslüman nüfus kalmadığı için eserler kolayca ortadan kaldırılmış Türk ve Müslüman nüfusunun olduğu bölgelerde ise eserlerin bir kısmı ayaktadır Mesela Macaristan’da nüfus kalmayınca 700 eserden sadece 28’i bugüne ulaşabilmiş Onlar da turistik maksatlarla kullanılmaktadır Kosova, Bosna Hersek ile Makedonya’da Müslüman nüfus fazla olduğu için birçok eser varlığını koruyabilmiş Dolayısıyla eserlerin en büyük sorunu sahiplenilmeme, bakımsızlık, milliyetçi saldırılar, doğal afetler, kasıtlı müdahale ve yanlış restorasyonlar nedeniyle kaybedilmiş
Kosova, Makedonya ve Bosna Hersek’teki eserlerin durumu iyi, Bulgaristan ile Arnavutluk’ta da ayakta olanlar var Ama Hırvatistan’da yapı kalmamış Sadece kale ile kuleyi bırakmışlar Zaten daha çok dinî yapılar tahrip edilmiş İlk olarak ülkedeki milliyetçilik akımları bu eserleri vurmuş Meselâ 2004’te Mitroviçe’de bir Arnavut çocuk derede boğulmuştu Arnavutlar kiliseleri ateşe vermişti Sırplar da bu eyleme karşılık Osmanlı’dan kalan Belgrad’daki Bayraklı ve Niş’teki Ağa Camii’ni yaktılar Camiler daha sonra oradaki Müslümanlarca onarıldı; ama eskisi gibi olamadı 2001’de Makedonya ile Arnavutluk arasında çıkan savaşta 15 yüzyıla ait Pirlepe Camii kundaklandı O zaman 3 kilise ile 11 Türk eseri zarar gördü UNESCO bu mabetleri onaracaktı Kiliseler onarıldı; ama Türk eserlerinin onarımı Pirlepe Belediyesi’ne takıldı Makedonya, Hırvatistan ve Yunanistan’da kiliseye dönüştürülmüş camiler var Makedonya’daki Haydar Kadı Camii’ni basket sahası olarak kullandılar Zeminini komple yıkmışlar Sadece duvar ve kubbesi kalmış Basket sahasından sonra da bira deposu yapıldı Baskı gelince boşaltıldı; ama o bölgede Müslüman nüfus olmadığı için eser sahipsiz kaldı Genelde de Müslüman eserlere müdahalede bulunulmuş Kosova’daki bazı eserler kasıtlı olarak Arap mimarisine göre restore edilmiş 1967’de Romanya ve Yugoslavya’nın Tuna Nehri’nde ortaklaşa inşa ettiği barajın suları altında kalan Osmanlı kalesi Adakale çoktan unutuldu
Restorasyon çalışmalarında ODTÜ’den Tarihçi Ömer Turan ve Mimar M Barış Yağlı vardı Daha sonra Gazi’den Sanat Tarihçisi Neval Konuk, değerli arkadaşımız Mimar Mehmet Emin Yılmaz, Filiz Canyurt, Sevil Osmani-Öztürk, Esra Yıldız, Mimar Ammar İbrahimgil ve başka uzmanlar da yer aldı
Envanter çalışmasına Devlet Planlama Teşkilatı ile Gazi Üniversitesi de destek verdi Yunanistan ile Diyanet, TTK, TBMM ve DPT projenin ana kaynaklarından Osmanlı’yı yeniden canlandırmak gibi değerlendirildiğinden bürokrasi Rumeli’nden uzak durmaya özen göstermiştir Oysa o bölgeye sahip çıkmak bizim tarihi ve vicdani sorumluluğumuzdur
