Fiil çatısı ile ilgili çözümlü metin örnekleri verir misiniz?

Fiil çatısı ile ilgili çözümlü metin örnekleri verir misiniz?

Fiillerde Çatı

Fiillerin özne. nesne alıp almamasına ya da öznenin eylemden etkilenmesi ya da birden fazla öznenin aynı işi karşılıklı olarak yapması esasına göre gösterdiği özelliklere çatı denilir.

1. Öznesi belli olan fiillere “etken”, öznesi
belli olmayan fiillere de “edilgen” fiil adı ve-
rilir.
:: Ali sokak kapısını açtı (etken).
* Çiçekler rüzgâr yüzünden kırıldı (edilgen).
2. Nesne alan fiillere “geçişli”; nesne alma-
yan fiillere de “geçişsiz” fiil adı verilir.
*Çocuk çantasını açıyor (geçişli).
*Babam çarşıdan geldi (geçişsiz).
3. Öznenin yaptığı eylemden gene kendisi-
nin etkilendiğini gösteren fiillere “dönüşlü fi-
il” adı verilir.
* Sevim sabahleyin yıkandı (dönüşlü).
4. Birden fazla öznenin aynı işi birlikte ve
karşılıklı yaptığını bildiren fiillere “işteş fiil-
ler” adı verilir.
* Annem ile teyzem görüştüler (işteş).

Fiilimsiler

Fiil kök ve gövdelerinden kendilerine özgü eklerle türeyip eylem anlamı taşımakla birlik­te zaman, tarz ya da kişi almadan isim, sıfat ve bağlaç özelliklerini de taşıyan sözcüklere fiilimsi adı verilir. Fiilimsiler genel olarak bi­leşik cümlelerde, yan cümlecik kurarlar ve bu yan cümleciğin yüklemi (ya da başka bir öğe­si) olurlar.

Fiilimsiler üçe ayrılırlar:1. İsim fiiller (mas­tarlar); 2. Sıfat fiiller (ortaçlar); 3. Bağ fiiller (ulaçlar).İsim fiiller, bir yandan bir eylemin adı. öte yandan yan cümleciğin herhangi bir öğesi olurlar. Fiil kök ya da gövdelerine -mek. -me ve -iş ekleri getirilerek türetilirler: Çalışmak, insana güç katar. Okuma iyi bir uğraştır. Ge-liş-ini hoş karşılamadım.Sıfat fiiller, bir yandan bir ismi niteledikleri için sıfat, eylem anlamı taşıdıkları için de yan cümlecik yüklemi olurlar. Fiil kök ya da göv­delerine -en. -r. -ecek, -miş, -dik. -diği ekleri getirilerek türetilirler: Uçan kuşu gördün mü? Akar çeşme bulmak çok güç. Yazılacak mek­tuplar var. Yıkanmış çamaşırları ütüledim. Bunlar görülmedik şeyler mi? Bildiğiniz kişi­lerle birlikteydik.Bağ fiiller, bir yandan iki sözü birbirine bağladıkları için bağlaç, bir yandan da eylem anlamı taşıdıkları için yan cümlecik yüklemi olurlar. Fiil kök ya da gövdelerine eklenen -ip, -erek. -ken. -meden, -ince. -dikçe gibi pek çok ekle türetilirler: Burada oturup seni bekledim. Hayatımı çalışarak kazanıyorum. Yorulmadan yol aldık. Yaz gelince dinleniyo­ruz. Paramız bittikçe bankadan çekeriz.