Astronom (gökbilimci) hakkında bilgi verir misiniz?
ASTRONOMİNİN DOĞUŞU
2000-3000 yıl önce günlük yaşamın bugünkü kadar karmaşık olmadığı
düşünülürse, insanlar gökyüzüne daha çok bakma imkanı bulabilmişlerdir. Dikkatlerini
çeken her şeyi kafalarında biriktirmişler, kayalara işlemişlerdir. Bize o günlerden sadece
kaydedilen bilgiler ulaşabilmiştir. Belki de tarihsel felaket yada başka etkenlerle
kaydedilenlerin bir kısmı da yok olmuş olabilir. Gök yüzünün eski tarihlerde daha temiz
olduğu söylenebilir; Örneğin, Sirius (Akyıldız) yıldızının günümüzde çok zor görülen
bileşeni Sirius B, Afrika’da bir kavim tarafından kayalara tarihin ilk çağlarında
işlenmiştir. Demek ki o tarihlerde insanlar Srius’un bileşenlerini ayrı ayrı seçebilecek
kadar gökyüzü temizdi veya gökyüzü farklı bir görünüme sahipti ve sirius bileşenlerinin
konumları ayrı ayrı görülebilecek konumdaydı yada o zaman insanların duyu organları
daha farklı olmuş olabilir. Astronominin ilk belirtileri ve astronomiye karşı ilginin
doğuşu tarım faaliyetlerinin başlamasıyla ilişkilidir. Tarım, mevsimlerin zamanını
önceden bilmeye, yani takvim bilgisine ihtiyaç gösterir.
Diğer taraftan takvim, gökcisimlerinin hareketlerinin bilinmesi ve anlaşılması demekti ve bu da çağlar boyunca yaşamsal önem taşımıştır. Özellikle Mısırlılar takvimle yakından ilgileniyorlardı. Çünkü Nil nehri onları yaşam kaynağıydı ve her yıl aynı dönemde taşıyordu. Diğer taraftan,
toprağın sürülmesi, tohumlama ve ürünün toplanması gibi tarımsal faaliyetler için en
elverişli zamanların bilinmesi de takvim çalışmalarına olan önemi artırmıştır. Ancak,
gerek Mısır ve gerekse o dönemde ki diğer uygarlıklarda astronomi özellikle dini
unsurlarla da iç içeydi. Çünkü o dönemde kervan sahibi tacirlerin geceleri kervanlarına
yön bulma, Müslümanların Kabe’ye yönelme, namaz zamanlarını belirleme, dini
günlerin önceden belirlenmesi gibi ihtiyaçları vardı.
Namaz zamanlarının ve dini günlerin önceden belirlenmesi Ay takvimine göre
yapılıyor ve medreselerde bu eğitim veriliyordu, bu zamanları belirleyecek “ muakkit ”
adı verilen kişiler yetiştiriliyordu. O dönemlerde yaşayan insanların gökyüzünde
gördükleri önemli olaylar ilk önce gece gündüz olayları idi. Daha dikkatli gözlemlerle
Güneş’in ve Ay’ın ufukta farklı yerlerden doğup battıkları, Ay’ın yüzeyindeki girinti
çıkıntılar ve Ay evreleri gibi gözlemlerdi. Hatta takvim oluşumunun ilk başlangıç
çalışmaları, o dönemde ki insanların gözlemledikleri Ay evrelerinin düzenli
değişiminden yararlanarak kendilerine göre bir takvim oluşturmalarıyla başlamış
olabilir. Yıldızların dağılımı dikkatlerini çekmiş onları hayvanlara ve eşyalara
benzetmişler. Yıldızların kimisinin parlak, kimisinin sönük olduğunu, birbirlerine göre
hareket etmediklerini, toplu halde hepsinin birden geceden geceye hareket ettiklerini
izlemiş, yıldızların farklı renkte olduklarını da fark etmişlerdir. Samanyolu da
dikkatlerini de çekmiş; eski zamanlarda batıda yaşayan kavimler “ Sütyolu ”, doğuda
yaşayan kavimler “ Samanyolu ” adını vermişler.
Günümüzde astronomi bilgisine günlük hayatta pek ihtiyaç duymuyoruz. Fakat
yukarda da anlattığım gibi eski çağlarda insanlar tarımsal faaliyetlerini
gerçekleştirebilmek, tacirler gece yolculukları sırasında kervanlarına yön verebilmek,
dini günlerini belirlemek gibi ihtiyaçlardan dolayı astronomiye ilgi duymuşlar ve
astronomi günlük yaşantılarına girmiştir
