Bayburt Resimleri
Eski çaglarda halcilerin yasadigi sahada yer alan Bayburt’un bir müddet Roma Imparatorlugu hakimiyetine girdigi ve bu imparatorlugun ikiye ayrilmasi üzerine Dogu Roma topraklari içinde kaldigi bilinmektedir. Bizans Imparatorlugu teskilatina göre ülke, bugünkü eyaletlere benzer bir takim temalara ayrilmisti. Bayburt Heldia temasina bagliydi ve bu eyaleti meydana getiren yedi piskoposlugun dördüncüsünü meydana getiriyordu. Imparator Justinianus tarafindan kalesinin tahkim ve tamir edildigi bilinen Bayburt, Arap fetihleri sirasinda Bagrat sülalesinin hakimiyeti altinda bulunmaktaydi.
Bayburt ve yöresi, Türklerini Anadolu’da ilk yerlestikleri bölgelerdendir. Tugrul Bey’in Anadolu seferi (1054) sirasinda Bayburt, Çoruh nehri ve Karadeniz daglarina (Parhar) uzanan sahalara akinlarda bulunan Selçuklu kuvvetlerinin hücumlarina maruz kaldi ise de fethedilemedi. Kesin Türk hakimiyeti Malazgirt zaferinden sonra gerçeklesti. Sehir 1072’den 1202’ye kadar bazen Erzurum yöresinde hüküm süren Saltuklar’in bazen de Danismendiler’in hakimiyetinde kaldi.
Bir ara Trabzon imparatoru I.Alexis Comnen’in kumandani Theodore Gabras tarafindan isgal edildiyse de, kisa süre sonra yeniden Danismendli hakimiyetine girdi. (1098) Selçuklular 1202’de Saltuklu Devletine son verince Bayburt’u da ele geçirdiler.
Bayburt’un asil gelismesi, Süleyman Sah’in kardesi Erzurum Meliki Mugisuddin Tugrul Sah ve oglu Cihan Sah (1020-1230) döneminde oldu. Tugrul Sah Bayburt kalesini yeniden insa ve tahkim ettirdi. I:Alaeddin Keykubad tarafindan Mogollara karsi sinirlar kuvvetlendirilirken Bayburt da Erzurum ile birlikte Konya’ya baglandi. 1243 Kösedag savasinin ardindan Mogollarin Anadolu’yu istilasi esnasinda yapilan anlasma geregi Baybirt Selçuklularin kontrolünde kaldi. Bu durum 1291’de burada Giyaseddin Mesud tarafindan para bastirilmasindan anlasilmaktadir.
Ilhanlilar devrinde Tebriz-Trabzon yolu üzerinde bulunmasi sebebiyle daha da gelisen Bayburt, Ceneviz ve Venedik kervanlarinin konakladigi bir yerdi. Mogolistan’a giderken buraya ugrayan Marko Polo sehirde zengin Gümüs madenlerinin bulundugunu belirtir. Hatta Ilhanlilar buradan yüklü bir vergi geliri temin ediyorlardi. Bu dönemde Darül Celal adi ile anilan ve iktisadi bakimdan canlilik kazanan sehir ayni zamanda bir kültür merkezi durumundaydi. Burada Mahmudiye ve Yakutiye medreseleri kurulmus, Mevlevilik gelisme göstermis, ayrica ahilik teskilati da yayilmisti.
Son Ilhanli hükümdari Ebu Said Bahadir Han’in ölümünden sonra (1334) Bayburt, Eretnaogullari’nin eline geçti. Zaman zaman Erzincan Beylerinin hücumlarina ugrayan sehir, bir ara Mutahharten’in idaresine girdi. Fakat çok geçmeden Kadi Burhaneddin zamaninda Akkoyunlu beylerinden Kutlu Bey oglu Ahmet Bey’in yardimi ile alindi ve Ahmet Bey’e ikta olarak verildi. Bir ara Karakoyunlularin da eline geçen sehir sonra tekrar Akkoyunlularin eline geçti ve uzun süre öyle kaldi.
Bayburt yöresi 1501’de bir ara Safeviler tarafindan alindi. Bu dönemde Trabzon valisi olan Yavuz tarafindan bun bölgeye akinlar yapildi (1507). Yavuz tahta çiktiktan sonra da çiktigi Iran seferinde bir kisim kuvvetlerini Bayburt üzerine gönderdi. Ekim 1514’te Bayburt Sah Ismail’in elinden alindi. Bundan sonra Bayburt Erzincan ile birlikte Trabzon Beyi Biyikli Mehmet Pasa’ya verildi ve Sancak merkezi ilan edildi.
Kanuni’nin Iran seferi sirasinda önemi daha da artan Bayburt kalesi 1541’de esasli bir tamir gördü. 1553’te Sah Tahmasb’in akinlarina sahit olunduysa da, bundan sonra XIX. Yüzyila kadar önemli bir olay yasanmadi. 1828-1829 Osmanli-Rus savasi esnasinda Rus birliklerinin isgaline ugradi. 1878 ve 1916’da Ruslar tarafindan yeniden isgal edilen Bayburt bu isgaller sirasinda önemli oranda tahrip edildi.
1927’ye kadar Erzurum’a bagli olan Bayburt bu tarihte Gümüshane’ye baglandi. 21.06.1989 tarihinde 3578 sayili yasa ile il statüsüne kavustu.
