Gazne Devleti’nin ekonomi ve coğrafi konumu nasıldır?
Gazneli Devleti (Farsça: غزنویان Ghazneviyān), 963-1186 yılları arasında hüküm süren, İran’ın kuzeyinde, Horasan’da kurulmuş devlet.
Siyasi Tarih
Samani Devleti’nin memlûklerinden Horasan kumandanı Alp Tigin (Alptegin), 961’de Vezir Ali Muhammed Bel’ami ile birleşerek kendi adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar. Böylelikle Gazne Devleti’nin temeli atılmış olur.
Gazneliler, Alp Tigin’in beraberinde getirdiği Türk memlûkleri ve Fars bürokratlarına dayanmaktadır.
Hanedanlık, Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar (997-1027). Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin çoğunu da Müslüman yapar.
Gazneli Mahmut’un oğlu olan I. Mesut’un tahta gelmesiyle hanedanlık geriler. Dandanakan Savaşı’yla da Selçuklular ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirirler. Gazneliler tarîhî kaynaklarda Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer.
Alp Tigin Dönemi
Samaniler’in Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından Samaniler yönetimi tanınmıyarak Gazne bölgesinde kurulan devlettir.
Bu dönemde Gazneliler Samanilere bağlı kalıyordu ve tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır.
Sebük Tigin Dönemi
Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık saltanat haline dönüşmüştür. Devletin sınırları Afganistan ve Pakistan’a kadar genişlemiştir. Yine bu dönemde Hindular İslamiyet ile tanışmışlardır.
Gazneli Sultan Mahmut Dönemi
997 yılında hükümdar olan Gazneli Mahmut, 999’da Karahanlılar’dan da yardım alarak Horasan’ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti’ne son vermiştir. Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine 17 sefer düzenlenmiştir. Bu seferler;
Hindistanın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek,
Hindistanda İslamiyeti yaymak,
İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır.
Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş, Hindistan içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir. 1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine katılmıştır.
Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korumuş; halife, Gazneli Mahmuda Sultan unvanını vermiştir. Bu tarihten sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
Selçuklular’ın büyük güç olacağını önceden sezmiş[kaynak belirtilmeli], Arslan Yabgu’yu esir alarak bunu engellemeye çalışmıştır.
Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır.
Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış
1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gaznelilerin yönetim merkezi Gazne 1150’de Gurlular tarafından işgal edilmiş ve hanedan ailesi Lahor’a kaçmak zorunda kalmıştır. 1187 yılında Gurlular’dan Sultan Gıyasuddin-i Guri Lahor’a saldırarak Gaznelileri yıkmışlardır.
Gazneliler Dandanakan Savaşı sonunda gücünü kaybetmiş bunun üzerine Gazneliler arasında çıkan iç savaştan sonra ‘Gurlular’ ( Hindistan yerli kabilelerinden birisi) Gaznelileri yıkmıştır.
Mavera-ün’nehir’den Ganj boylarına, Hindistan içlerine; Hazar kıyılarından Pamir yaylalarına kadar uzanan bölgeler. (4.700.000 km2)
