Göktürk Yazıtları Nedir – Göktürk Yazıtları Edebi Metin Mi Tarihi Metin Mi
SORU 1)
Orhun Kitabeleri ya da Göktürk Yazıtları EDEBİ BİR METİNDİRDil, yabancı etkilerden uzak ve yalın bir Türkçe’dir Yazıtlarda yer yer gerçekçi tarih dili, yer yer eleştiri cümleleri, yer yer de güçlü bir söylev dili kullanılmıştır Yazıtlarda aliterasyonlu (ses tekrarına dayalı) bir söyleyiş vardır Ayrıca hükümdar Bilge Kağan’ın ağzından Türk halkına seslenen eşsiz bir hitabet örneğidir
Bu kitabe çok gelişmiş, zengin kelimeli bol mecazlı edebi bir hitabe örneği olarak yazılmıştırİşte bu sebeplerden Göktürk Yazıtları edebi bir eserdir
2)
GÖKTÜRK Yazıtlarının dini, tarihi ve siyasi önemi
Orhun veya Göktürk Yazıtları Türk dünyası için birçok yönden önem taşır Bunların başında yazıtların Türkçenin ilk yazılı belgeleri olması gelir Gerçektende günümüze dek yapılan araştırmalara göre Orhun alfabesiyle yazılmış yazıtlar ve belgeler, Türk dili tarihinin ilk somut verilerini oluşturur Bu yazıtların dili incelendiği zaman Türkçenin o döneme göre oldukça gelişmiş bir dil olduğu sonucu çıkarılabilir Gerek dilbilgisi birimlerinin çeşitliliği, gerek sözcük dağarcığının kullanarak uygulanması, bu belgelerdeki dilin sözlü ve yazılı anlatıma büyük yatkınlık gösterdiğini açıklamaktadır
Orhun yazıtları, düz yazı örnekleridir, bununla birlikte kimi dilciler yazıtların şiir biçiminde yazıldıklarını ileri sürmektedirler Ancak bunu doğrulamak pek olanaklı değildir Gerçi yazıtlardaki dil ve söyleyiş şiire elverişli görünmektedir Ama bu özelliği onun türünden kaynaklanmaktadır
Orhun Yazıtları, anı-söylev karışımı bir türde yazılmıştır denilebilir İlk bakışta dikkati, konuşan kişi, yani Bilge Kağan çekmektedir Bilge Kağanı güçlü bir söylevci yapmaktadır İkinci vurgulanması gereken yönde yazıtların tarihsel ve siyasal bir içerik taşımasıdır
Orhun Yazıtları, Türk tarihi, toplum yaşamı, kültürel yapısı yönünden de aydınlatıcı bilgilerle doludur Yazıtlar Göktürk Kağanlığının resmi ağızdan yazılmış bir tarihi görünümündedir Tarihte ilk kez Türk adıyla kurulan bu devlet bozkır devletlerinin belirgin özelliklerini taşır Aynı soydan gelen bütün boylarını “il” adıyla oluşturacak yapıda merkezi otoriteye bağlanması, siyasal erkin hemen bütünüyle orduya dayandırılması, dolayısıyla da iktisadi gücün bu orduyla sağlanması…
3.soru:
İstemi Yabgu ve Batı Tarafı adlı metin tarihi bir metindir; çünkü Göktürkler hakkında bilgi vermeye yönelik dilin göndergesel işlevde kullanıldığı bir üslupla tarihi bir olayı neden-sonuç ilşkileri içinde nesnel bir şekilde vermektedir
4)
Göktürk Yazıtları söylev özelliklerini taşıyan edebi bir dilin, mecazların söz sanatlarının kullanıldığı bir metindirDiğer metin ise tarihi bir metin olduğu için öğretmeye dayalıdırMecazlar, yan anlamlar yoktur, dil göndergesel işlevde kullanılmıştırburadan hareketle edebiyat ve tarih arasında şöyle bir ilişki vardır:
Edebiyat ve tarih birbirilerinin verilerinden yararlanan iki bilim dalıdırEdebiyatla tarih arasında çok sıkı bir ilişki vardırHer edebi eser dönemin zihniyetinden izler taşır, edebi eserler de yazıldığı dönemin siyasi sosyal ekonomik vb…özelliklerinden etkiler taşıdığı için tarihin verilerinden yararlanabilirTarih bilimi de edebiyattan yararlanır, örneğin bir yazarın anıları yazıldığı döneme ışık tuttuğu için tarihsel bir belge niteliği taşır(Örneğin Yakup Kadri’nin Halide Edip’in anı kitapları) O anılardan tarihçiler yararlanabilir ve tarihi olaylara ışık tutarlar…Edebi eserler pek çok bakımdan tarihe kaynaklık ederGöktürk Yazıtları ve Dede Korkut Hikayeleri birer edebi metin olmakla beraber tarihe ışık tuttukları için de tarihi belgedirlerAynı zamanda Oğuz Kağan, ŞuDestanı, İlyada ve Odise, Şehname gibi Türk ve dünya edebiyatına ait destanlar toplumların geçmişini yansıttığı için tarih açısından önemlidirBunun yanı sıra seyahatnameler, tezkireler, hatıralar edebiyat tarihi için olduğu kadar tarih için de çok önemli kaynaklardır.
5.soru:
“Çanakkale Şehitlerine” şiiri Mehmet Akif tarafından Çanakkale Savaşı’nda (1918) şehit olan askerlerimiz için yazılan destansı bir manzumedirŞiir tarihin en kanlı savaşı olan Çanakkale Savaşı’nda şair Asım’ın Nesli olarak belirttiği kahraman askerimizin teknikçe çok üstün olan Avrupalılara karşı iman gücüyle kazandığı destansı savaşı çok canlı tasvirler ve muhteşem imgelerle betimlemektedir
6.SORU:
Çanakkale Savaş’ının yapıldığı dönemin siyasi ve tarihi olayları şiire yansımıştır
Bir muharebe sahnesinin tasviriyle başlayan parçada, düşmanın hem sayıca çokluğu, hem de biraraya gelmiş milletlerin ve kavimlerin çeşitliliği karşısında Mehmetçiğin kahramanlığı devleşir Batı’nın yirminci asırda medeniyet adına yaptığı zulüm ve işkence tabloları çizilir Nihayet, bu savaş sahnelerinin asıl kahramanına sıra gelmiştir Akif, bu kahraman iradesini, gücünü ve bu irade ile gücün ilahi kaynağını tasvir ettikten sonra, şehadet faslına gelir Şair, şiirinin bu kısmında sanatının bütün ustalığını göstererek harikulade mukayeseler, teşbihler yapar.
