Öznel ve Nesnel Cümleler
1- ÖZNEL ANLATIM: Doğruluğu ya da yanlışlığı, kişiden kişiye değişebilen düşüncelerin anlatıldığı yargılara “öznel yargı” , bu yargıların kullanıldığı anlatıma da “öznel anlatım” denir.
Yazar son eserinde çok güzel tasvirler yapmış. Bu cümlede yazarın yaptığı tasvirler çok güzel olarak değerlendirilmiş. Fakat bu güzellik kişiden kişiye değişebileceği için özneldir. Yani bana göre güzeldir; ama bir başka kişiye göre güzel olmayabilir. İşte bu anlatıma “öznel anlatım” denir.
Öznel anlatımda verilen ifadenin ispatı olmaz; çünkü kişiden kişiye değişen bir yargı olduğundan herkesçe kabul edilen bir doğru yoktur.
ÖRNEK:
(I) Arkadaşlarımla kitap okuma yarışması yaptık. (II) Ben bir haftada tam üç kitap okudum. (III) En son okuduğum bir polisiye romandı. (IV) Bütün arkadaşlarıma tavsiye ettiğim roman oldukça sürükleyiciydi.
Yukarıdaki parçada numaralandırılmış cümlelerden hangisi öznel bir yargı bildirmektedir?
A) IV. B) III. C) II. D) I.
ÇÖZÜM:
I. Cümlede kitap okuma yarışması yapıldığı ispatlanır ve yargı kişiden kişiye değişmez.
II. Cümlede bir kişinin bir haftada üç kitap okuduğu ispatlanabilir ve bu yargı da kişiden kişiye değişmez.
III. Cümlede de okunanın polisiye roman olup olmadığı ispatlanabilir ve bu yargı da kişiden kişiye değişmez.
IV. Cümlede romanın oldukça sürükleyici olması kişiden kişiye değişebilir. Bu roman A şahsına sürükleyici gelebilir; ama başka bir kişiye sıkıcı gelebilir. Bu nedenle bu cümlede öznel bir yargı vardır.
Doğru seçenek A seçeneğidir.
2- NESNEL ANLATIM:
Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen, deney ve gözleme dayanan tarafsız yargılara “nesnel yargı” denir, bu yargıların kullanıldığı anlatıma da “nesnel anlatım” denir.
Nesnel anlatımda bu güzeldir, bu başarılıdır, bu iyidir, bu kötüdür diye kişisel beğeniler yoktur.
Kısacası bir ifadenin doğru ya da yanlış olduğu kişiden kişiye değişmiyorsa o anlatım nesnel anlatımdır. Ayrıca doğruluğu ya da yanlışlığı deney ya da gözlemle ispatlanabilir.
“Bütün seyirciler onu ayakta alkışladılar.” Bu cümlede bütün seyircilerin izledikleri kişiyi ayakta alkışladıkları gözlem sonucu ispatlanabilir ve bu yargı herkesçe kabul edilir. O halde bu yargı nesnel bir yargıdır. Bu anlatım da nesnel bir anlatımdır.
Ya da “Bu gün hava çok sıcak.” Cümlesinde havanın sıcak olup olmadığı derece ile ölçülerek ispatlanır ve bu yargı herkesçe aynıdır. Yani herkes havanın sıcak olduğunu kabul eder. İşte böyle yargılara “nesnel yargı”, böyle anlatımlara da “nesnel anlatım” denir.
Öznel anlatımda deney ve gözlemle ispat söz konusu değildir. İfadenin doğruluğu kişiden kişiye değişir. Oysa nesnel anlatımda ifadenin doğruluğu deney ve gözlemle ispatlanarak doğruluk kişiden kişiye değişmez.
Örnek:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesnel bir anlatım söz konusudur.
A) Yazar, ustaca tasvirlerle akıcılığı sağlamış.
B) Yazar, kıvrak cümleler kurarak esere tat katmış.
C) Yazar, eserde Kurtuluş Savaşı yıllarındaki acıları anlatıyor.
D) Yazar, son eseriyle okuyucusuna yeni ufuklar açmış.
ÇÖZÜM:
A seçeneğinde, “ustaca tasvirlerle akıcılığın sağlandığı” öznel bir ifadedir. Çünkü tasvirlerin ustalıkla yapıldığı ya da akıcılığın sağlanıp sağlanmadığı kişiden kişiye değişir. Bu eserdeki tasvirleri ben beğenebilirim, ama belki siz hiç beğenmezsiniz. Ayrıca bunu deney ve gözlemle de ispatlayamayız. Bu nedenle öznel anlatım söz konusudur.
B seçeneğinde kurulan cümlelerin kıvrak olup olmadığı ve bu cümlelerin esere tat verip vermediği kişiden kişiye değişir. Deney ve gözlemle de ispatlanamaz. Bu nedenle bu ifade de özneldir.
C seçeneğinde anlatılanların Kurtuluş Savaşı yıllarında yaşanıp yaşanmadığı eserden örnekler vererek ispatlanır ve bu da herkesçe kabul edilebilir. O halde burada nesnel anlatım söz konusudur. Doğru seçenek C seçeneğidir.
D seçeneğinde yazarın son eseriyle okuyucusuna yeni ufuklar açtığı kişiden kişiye değişebilecek bir yargı olduğundan ve ispatlanamayacağından öznel bir anlatıma sahiptir.
