Radyasyonun etki süresi ve canlılar üzerindeki etkisi nedir?
Radyasyonu yayan elementin yarı ömrü belirleyicidir radyasyonun etki süresinde! Bir radyoaktif elementin yarı ömrü ise o elementin kütlesinin yarıya inmesi için geçen süredir. Yani radyoaktif elementler her geçen yarı ömürlerinde iki kat azalırlar, tamamen yok olmazlar ama etkisinin minimuma indiği bir nokta vardır o elementin! Bazı radyoaktif elementlerin yarı ömürleri birkaç yılı bulurken bazıların ki ise sadece birkaç saniyedir
Radyasyonun Canlılar Üzerindeki Etkileri
Radyasyon;Radyasyon ya da ışınım bir ışık kaynağından çıkarak düz bir çizgi şeklinde bize ulaşan ince ışık demetlerine denir. Atomlardan Güneş’ten ve öbür yıldızlardan yayılan enerjiye bu terimlerden esinlenerek ışınım ya da ışıma denmiştir. Işınımın batı dillerindeki karşılığı olan ve yine ışın anlamına gelen radyasyon terimi de sık kullanılır. Işık ışınları ısı X ışınları radyoaktif maddelerin saldığı ışınlar ve evrenden gelen kozmik ışınların hepsi birer ışınım biçimidir.
Radyoaktivitenin Canlılara Etkileri;
Bir canlı tarafından absorbe edilen radyasyon enerjisinin bünyeye olan etkisi ikiye ayrılır.
1. Kronik
2. Akut
Kronik etkiler izafi olarak küçük radyasyonlara uzun süre maruz kalınması neticesinde meydana gelir. Akut etki ise tek ve büyük bir radyasyon dozuna kısa sürede (24 saat) maruz kalındığında ortaya çıkar. Radyasyonun canlılar üzerindeki etkisi “rem” birimi ile ifade edilir. Bu X ve gama ışınlarının geçtikleri atmosferde meydana getirdikleri iyonlaşmanın bir ölçüsüdür. 5 ve daha küçük değerler izafi olarak küçük radyasyonlardır. Gözlenebilir bir etkisi olmamakla beraber 25 rem büyük radyasyon sayılır. 50 rem’lik dozajlarda kaz özelliklerinin değiştiği 300-500 rem’lik dozlarda doktor müdahalesi olmaksızın yaşama şansı olmakla beraber 650 rem’lik dozların öldürücü olduğu gözlenmiştir. Genel olarak radyasyona maruz kalınması halinde ömürde bir kısalma beklenir. Maruz kalınan süre veya dozajın artması ömürde beklenen kısalmanın miktarını artırır. Tablo-1 Radyasyonun Beklenen Akut Etkileri
Doz (rem)
Etkileri
0-50
Kandaki ufak değişmeler dışında bariz etkisi yok
80-120 Kusma bulantı(kişilerin %5-10 unda) yorgunluk
130-170
Kusma ve bulantı(kişilerin %25 inde) radyasyon hastalığının diğer belirtileri
180-220
Kusma ve bulantı(kişilerin %50 sinde) Ölüm yok
270-330
1. gün tüm kişilerde kusma sonra radyasyon hastalığının diğer belirtileri radyasyondan 2-4 hafta sonra %20 ölüm nekahat devresi yaklaşık 6 ay sürer
400-500
1. gün tüm kişilerde kusma radyasyon hastalığı belirtileri 1 ay içerisinde %50 ölüm nekahat süresi 6 ay
550-750
4 saat sonra tüm kişilerde kusma %100’e yakın ölüm pek az yaşabilenlerde nekahat süresi 6 ay
1000
1-2 saat içinde tüm kişilerde ölüm büyük bir ihtimalle kurtulan olmaz
5000
Bir hafta içerisinde tüm maruz kalanlar ölür
Radyasyonun Diğer Etkileri;
Radyoaktivitenin mutasyon gibi zararlı etkileri de vardır.
Mutasyon Nedir?
Mutasyon bir canlının vücudunda meydana gelen olumsuz yöndeki değişikliklerdir. Mutasyonlara radyasyon veya kimyasal maddeler neden olur. Radyasyonun veya kimyasal maddelerin canlılar üzerindeki etkileri her zaman zararlıdır. Örneğin günümüzden yaklaşık 55 yıl önce 1. Dünya Savaşı’nda Japonya’nın Hiroşima kentine atom bombası atılmıştı. Atom bombası atıldığı yerin çevresine radyasyon yaydı ve bu insanlara çok büyük zararlar verdi. İnsanların birçoğunun ölmesine veya ciddi şekilde hastalanmalarına neden oldu. Hatta insanların vücutlarındaki bazı sistemleri bile bozduğu için bu insanların ileride doğan çocukları da hasta veya sakat doğdular.
Buna benzer bir olay da 1986 yılında Rusya’nın Çernobil kentinde meydana gelmişti. Çernobil’de bir nükleer santralda patlama meydana gelmiş ve bu yüzden tüm kente ve çevresine radyasyon yayılmıştı. Aynı Japonya’da olduğu gibi orada yaşayan insanlar ve onların sonradan doğan çocukları radyasyonun sebep olduğu mutasyonlar nedeniyle sakat kalmışlar veya ölmüşlerdi. Görmüş olduğunuz resimler hep radyasyon nedeniyle mutasyona uğramış insanların ve diğer canlıların
nasıl sakat kaldıklarını göstermektedir.
Mutasyonlar canlılara hep zarar verirler. Onları ya sakat bırakırlar ya da hasta ederler.
Eğer mutasyonlar faydalı olsalardı Çernobil’de radyasyon sızıntısı olduğunda evrimleşip daha gelişmiş bir canlı olmak için herkes oraya giderdi. Halbuki herkes Çernobil’den kaçmıştır. Ve Çernobil’in olumsuz etkileri hala sürmektedir.
Mutasyonlar bir canlının özelliklerini geliştiremezler. Hatta mutasyonlar canlıya resimlerde de görüldüğü gibi zarar verirler.
