Rüzgar enerjisi nasıl oluşur?
Havanın bir akışkan olduğunu hayal etmek oldukça zor Çünkü hava görünmez Sıvılardan farklı olarak hava daha çabuk hareket eder ve bulunduğu ortamın her yerini kaplar Havanın hızlı yerdeştirmesi ile içindeki parçacıkların hareketi de hızlı olur Havanın bu özelliğini kinetik enerjiye dönüştürme işlemine Rüzgar Enerjisi adı verilir
Aynı mantıkla su gibi sıvı maddelerin yer değiştirme özelliğini kullanarak enerji elde etmeye de hidro elektrik adı verilmektedir ve üretilen merkeze Hidro Elektrik Santrali denilir Rüzgar enerjisinden elektrik üreten merkezlere de Rüzgar Santrali denilmektedir
Rüzgar Santralleri kurulduktan sonra pervaneler rüzgarın (havanın) hareketiyle bağlı oldukları şaftı döndürürUygun bir jeneratör ile de bu hareket enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülür
Rüzgar enerjisi güneşin doğmasıyla başlar Gece oluşan soğuk hava tabakasının yere yakın bölümleri, güneşin ışınlarıyla hemen ısınmaya başlar Fizik derslerinden de hatırlayacağınız üzere ısınan hava genleşir ve yükselirBu anda atmosferdeki soğuk hava tabakası yere doğru iner Sıcak ve soğuk havanın yer değiştirmesiyle de rüzgar oluşur
Rüzgar Türbini
En basit anlamda bir rüzgar türbini 3 bölümden oluşur
1Pervane Kanatları:
Rüzgar estiği zaman pervanenin kanatlarına çarparak onu döndürmeye başlar Bu sayede rüzgar enerjisi ile kinetik(hareket) enerjisi elde edilmiş olur Pervaneler rüzgar estiğinde aynı yönde dönecek şekilde tasarlanmışlardır
2Şaft:
Parvenelerin dönmesiyle ona bağlı olan şaft da dönmeye başlar Şaftın dönmesiyle de motor içinde hareket oluşur ve motorun çıkışında elektrik enerji sağlanmış olur
3Jeneratör(Üreteç):
Oldukça basit bir çalışma yöntemi vardır Elektromanyetik indüksiyon ile elektrik enerjisi üretilmiş olur Küçük oyuncak arabalardaki elektrik motoruna benzer bir sistemdir İçinde mıknatıslar bulunur Bu mıknatısların ortasında da ince tellerle sarılmış bir bölüm bulunur Pervane şaftı döndürğü zaman motor içindeki bu sarım bölgesi , etrafındaki mıknatısların ortasında dönmeye başlar Bunun sonucunda da alternatif akım (AC) oluşur
Günümüzde kullanılan rüzgar türbinleri, tarlalarda kullanınal yel değirmenlerinden daha karmaşık bir yapıdadırÜlkemizde yel değirmenleri pek yaygın kullanılmaz Şimdi modern rüzgar türbinlerini tanımaya devam edelim
Modern Rüzgar Türbin Teknolojisi
Rüzgar Türbinleri günümüzde iki farklı tasarımla karşımıza çıkıyor Bunlardan birincisi alttaki fotoğrafta gördüğünüz gibi dikey eksen etrafında dönebilen tasarım
VAWTs yani “Vertical Axis Wind Turbine” (Düşey Eksenli Rüzgar Türbini) olarak adlandırılır
Düşey ekseni yere dik olacak şekilde tasarlanmıştır Daima rüzgarın geleceği yöne göre ayarlanırYatay ekseninin rüzgara göre ayarlanmasına gerek yoktur Genelde ilk hareket olarak elektrik motoruna ihtiyac duymaktadır Türbin yardımcı tellerle ekseninden sabitlenmiştir Deniz seviyesine yakın yerlerde daha az rüzgar aldığından cihazın verimi düşük olmaktadır Ancak tüm gerekli donanımlar yer seviyesinde olması bir avantaj olsa da, tarım arazileri için olumsuz etkisi fazla olmaktadır
Diğer önemli tasarım ise Düşey Eksenli Rüzgar Türbini (HAWTs) “Horizontal Axis Wind Turbine” olarak adlandırılırDönme ekseni yere paralel olarak tasarlanmıştır Bir elektrik motoru yardımıyla rüzgar yönüne göre pervanenin yönü ayarlanabiliyor Yapısal olarak bir elektrik motorundan farklı değildir Verimli olarak çalışabilmesi için deniz seviyesinden yaklaşık 80 metre yüksekte olması gereklidir
Rotor Blades (Pervane kanatları) : Rüzgar enerjisini dönme hareketine çevirmeye yarar
Shaft (Şaft) : Dönme hareketini üreteçe iletir
Gear Box (Dişli Kutusu): Pervaneyle şaftın aralarındaki hızı arttırıp, üretece daha hızlı bir hareket iletilmesine yardımcı olur
Generator (Üreteç) : Dönme hareketinden elektrik enerjisi üreten bölüm
Breaks (Frenler) : Aşırı yüklenme ve bir sorun olduğunda pervaneyi durdurmaya yarar
Tower (Kule) : Pervane ve motor bölümününü yerden güvenli bir yükseklikte çalışmasını sağlar
Electrical Equipment (Elektrik Donanımı) : Üretilen elektrik enerjisini ilgili merkezlere iletilmesini sağlar
Üretilen Enerjinin Hesaplanması
Bir rüzgar türbininin ürettiği enerjinin hesaplanması için rüzgarın hızına ve pervane çapına ihtiyaç vardırÇoğunlukla büyük rüzgar türbinleri saniyede 15 metre hızla dönmektedir Teorik olarak üretilen enerjinin artması için pervane çapının artması gerekmektedir Bu da rüzgar türbininin yüksekliğinin de artması anlamına gelir Bu sayede daha fazla rüzgar alıp daha hızlı bir dönme hareketi sağlanır
Genellikle rüzgar türbinleri saatte 33 mil hızla döndüklerinde tam kapasite olarak çalışmaktadırlar Saatte 45 mil (20 metre / saniye) hızına çıktıklarında ise otomatik olarak sistem durmaktadır Türbinin fazla hızlanması halinde sistemi durduracak birçok kontrol bulumaktadır En genel sistem fren sisteminidirPervane 45 mil/saatte hızına ulaştığında dönme işlemini durdurur Bundan başka diğer güvenlik elemanları da şunlardır
Açı Kontrolü : Pervane yüksek hızlara çıktığında, üretilen ernerji de çok fazla olmakta Bu gibi durumlarda pervanelerin açılarını değiştirip daha yavaş bir dönme hareketi elede etmek için kullanılır
Pasif Yavaşlatıcı: Genellikle pervaneler ve motor bloğu sabir bir açıyla ayarlanmışlardır Ancak rüzgar çok hızlı estiği zamanlarda pervanenin tepe taklak olmasını engellemek için geliştirilmiş bir sistemdir Aerodinamik olarak rüzgarın tersi yönde pervanenin açısını değiştirip hızın azaltılmasına çalışılır
Aktif Yavaşlatıcı: Açı kontrol sistemine benzer bir sistemdir Üretilen gücün fazla olması durumunda pervane ve motor bloğunun açısını değiştirmeye yarayan sistemdir
Genel olarak 50000 rüzgar türbini , yıllık 50 milyar kilovat/saat enerji üretir
Rüzgar Enerjisi Kaynakları ve Ekonomisi
Tipik büyük bir rüzgar türbini yıllık 52 milyon KWh elektrik enerjisi üretir Yaklaşık 600 hanenin elektrik ihtiyacını karşılayabilir Günümüzde kömür ve nükleer santraller, rüzgar santrallerinden daha ucuza enerji üretebilmektedirler O halde neden rüzgar enerjisini kullanalım? Bunun iki önemli nedenivar Rüzgar enerjisinin “Temiz” ve “Yenilenebilir” özelliklerde olmasıdır Atmostefe zararlı karbon dikosit ve nitrojen gazları salınımı yoktur ve rüzgarın bitmesi gibi bir durum söz konusu değildir Rüzgar enerjisi her ülkede üretilebilir Başka ülkelerden enerji transfer etmeye gerek duyulmaz Ayrıca rüzgar santralleri uzak bölgelere inşaa edilip, üretilen enerjinin merkezi yerlere iletilmesi daha kolaydır
Rüzgar santrallerinin bu yararlarının yanında olumsuz yönleride de vardır Diğer enerji santaralleri gibi Herzaman yüksek verimle çalışamazlar Çünkü rüzgar hızı değişkenlik göstermektedir Rüzgar türbinleri şehirlere yakın bölgelerde oluşturdukları ses kirliliği sebebiyle insanlara, hayvanlara ve doğal yaşama rahatsızlık vermektedir
Rüzgar varolduğundan beri güvenilir enerji kaynağı değildir Rüzgar hızı düştüğünde yada kesildiğinde geri dönüşümü olmayan enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulmaktadır
