Serap nedir, nasıl oluşur?
Filmlerde çokca görmüşsünüzdür çölde kalan insanların serap gördüğünü. Kabaca serap olayını, insanların gördükleri göz yanılmaları olarak söylesek çok da yanlış olmaz sanırım.
Ama insanların serap görmesinin nedenleri vardır elbet, işte bizde bu yazımıda biraz buna değinmek istedik. Acaba serap nedir, nasıl oluşur, nedenleri nelerdir? Bu gibi sorulara kısaca cevap vermeye çalışalım;
Serap olayı nasıl olur?
Özellikle filmlerde çok işlenir serap konusu… Çölde bakarsın film kahramanı 500 sıcaklıkta, birden ileride bir palmiye ağaçları ile kaplı, ortasında bir su kaynağı olan vaha görünür belli belirsiz… Kahramanımız bunun bir serap olduğunu bilmemektedir tabii, yaklaşınca herşey biter…
Bu senaryoda dikkatimizi çeken olay görülen vaha… Yani serap… Aslında serap öyle bir vaha şeklinde görülmez hiç bir zaman. Belki bir su birikintisi gibi görünebilir veya bir ağacın yansıması… Ama bu konuda şunu da belirtmekte fayda var: Çok fazla açlık ve susuzluk çeken insanların çeşitli halüsünasyonlar da görmeleri muhtemeldir. Bu sadece beynin insana oynadığı bir oyun, serap falan değil fiziksel olarak. Biz fizikçiler serap deyince bir objenin yanlış yerde görülmesini veya yanlış algılanmasını kast ederiz..
Bir maddenin özellikle çölde ve denizlerde hava çok sıcakken yanlış yerde veya farklı görünmesinin sebebi tamamen atmosferik sebeplere dayanır. Gün çok sıcak olduğunda yer yüzeyinde ince (atmosfere göre) bir sıcak hava tabakası oluşur resimde de gösterildiği üzere. Bildiğiniz gibi sıcak havanın yoğunluğu soğuk havadan düşüktür. Bu iki hava katmanının birleştiği yer bir lens vazifesi görür işte bu yoğunluk farkından dolayı ve böylece uzaktaki cisimlerden gelen ışınlar kırılır ve farklı yerlerde hatta ters olarak dahi görünebilirler. Ayreten bu birleşme noktası uzaktan su gibi de görünür.. Mesela özellikle sıcak yaz yolculuklarında araba ile giderken bu su görüntüsünü hepiniz yakalamışsınızdır. Yolun ilerisi sanki ıslakmış gibi görünür uzaktan ama yaklaştığınızda orada hiç su olmadığını görürsünüz. İşte bu gördüğünüz de fiziksel bir seraptır yukarıda açıklandığı gibi.
Denizlerde de serap görülür fazla bilinmemesine rağmen fakat denizde olay tam tersidir. Bu sefer daha yoğun hava tabakası soğuk denize daha yakındır, sıcak tabaka üstte yer alır. Bu yüzden yansıma karadaki serabın tersine üst tarafta, su yüzeyinin üstünde olur.. Bu yüzden görülen serap havada uçuyormuş, yumulmuş gibi görülebilir…
Serap Oluşumu Işığın Tam Yansımasıdır
Seraplar sıcak havada oluşan göz aldanmalarıdır. Güneş ışığın yeri güçlü bir şekilde ısıtmasıyla meydana gelirler. Yerin hemen üstündeki hava tabakası ısınır ve yoğunluğunu kaybeder. Bu durum onun kırılma indisini, üzerindeki havaya oranla azaltır. Kırılma indisindeki değişikliklerle yükseltiler mercek etkisi yaratır. Işık ışınları yukarı doğru kırılır, böylece yere yakın hava tabakası, bir ayna vazifesi görür, Gözlemci, gökyüzünün suya benzer bir yansımasını görür. O, suya doğru ilerledikçe yansıma da hareket eder. Bu nedenle gözlemci hiçbir zaman seraba ulaşamaz.
Bu serapta, gökyüzü ve uzaktaki dağlar, bir göldeki adaları çağrıştıran yanılsamalar vererek yansıyorlar. Aslında, göl, sıcak kumdan başka bir şey değil.
