Sırıkla Atlama Sporu
Yatay bir çıtanın üstünden bir sırık yardımıyla atlamaya dayanan bir atletizm dalıdır.
Atlama branşlarının en zoru olan sırıkla atlama, yardımcı araç kullanılarak yapılan bir spordur. 19. yy. ortalarından beri spor yarışmalarında yer almaktadır. Ukraynalı ünlü sırıkçı Sergei Bubka, 1991 yılında dördü pistte (6.10), dördü de salonda (6.12) olmak üzere sekiz rekor kırıp, toplam dünya rekoru sayısını yirmi sekize çıkararak, sırıkla atlamanın en büyüğü olduğunu kanıtladı.
Günümüzde sırıkla atlama, atlama noktasına 45 m uzunluğundaki bir pistten koşularak yapılır.
Bir çeşit akrobasi hareketi olan sırıkla atlamada, atletin başarılı olması için güçlü kollarının olması gereklidir. Uzun boylu olmak ayrıca büyük bir avantajdır. Uzun boylular, yükselişlerde üst tutuşu kolay yaparlar, enerjilerini daha ölçülü kullanırlar ve kollarla yapılan çekişlerde daha başarılıdırlar. Ayrıca rüzgar da önemli bir etkendir.
Sırıkla atlamada kullanılan en önemli malzeme atlama sırığıdır. Atletler yaklaşık 5 m uzunluğunda, 2 kg ağırlığında, cam elyaflı fiberglass sırık kullanırlar. Bu sırıklar atletlerin boylarına ve ağırlığına göre değişiklik gösterebilir. Ancak uzunluğu ve ağırlığı konusunda bir sınırlama yoktur. Sırıklar hafif eğimli olup, elle iyi kavranabilmesi için altından ve üstünden bantla sarılmıştır. Koşu pistinin ucunda sırığı dayamak için toprağa gömülü sırık sandığı vardır. Atlet bu sırıkla havaya yükselerek iki direk arasındaki metal çıtayı aşmaya çalışır. Sırığı, 2.2 kg ağırlığındaki metal çıtayı geçerken bırakır ve 1 m yüksekliğindeki özel mindere düşer. Sırıkla atlayan atletler, topuklarında süngerli lastik bulunan ya da bu atlayışlar için özel olarak hazırlanmış ayakkabılar kullanırlar. Bu ayakkabılar aynı zamanda ayak bileklerini de koruyucu özellik taşırlar.
TEKNİK:
Ellerin tutuşu:
Üst kol düz ve başparmak ve parmaklarla sırığın 20 cm. altında tutulur.Alt kol bükük olarak, başparmak ve parmakların arasında üst kolun yaklaşık 60 cm. altındadır.alt kolun dirsek ile bilek arasındaki kısmı dikey ile 45 derecelik açı yapar.El tutuşu değiştirilmeden sırık,vücudun yan kısmına kalça hizasına getirtilir.Şimdi alt el saat yönünün tersine, üst el ise saat yönüne çevirilir.
Tutuş yerleri:
Temel olarak üç tutuş şekli vardır; alçak tutuş,4.00 m. Veya daha aşağıdan; orta tutuş üst el,4.50 m. Veya daha aşağıdan; yüksek tutuş,4.50 m. Den yüksek tutuş yerleridir.
Sırığın taşınması: tutuş yerine göre, üç taşıma şekli vardır : alçak sırık taşıma, sırık ucu göz hizasında;orta sırık taşıma,sırık ucu yerden yaklaşık 2.50 m. Ve yüksek sırık taşıma,sırık ucu yerden 3.50 m. Daha yüksek olan taşıma şeklidir.Sırık hep aynı pozisyonda taşınmalı ve sırıkçının kazanı görmesine engel olmamalıdır.Üst vücut,sırıkla birlikte hafifçe yanlara sallanmalı ve her iki dirsek rahat ve kasılmadan taşınmalıdır.
Yaklaşma koşusu: Yaklaşma koşusu,15 ile 21 fule arsında değişir. Koşu hızı, kontrollü bir biçimde take-off’a doğru hızlanır. Adım frekansı, koşuya başlarken ve sonlara doğru yaklaşırken yükseltilir.Koşu adımları gittikçe daha kuvvetli ve daha çabuktur.Sırık ucu kazana gelmeden son beş adımda gittikçe indirilerek yatay pozisyona getirilir.Yaklaşma koşusunun doğrulunu kontrol etmek için,take-off’dan 5 yada 7 fule öncesine bir kontrol işareti koymak uygun olur.
Saplama:
Saplama son üç adım ile başlar.(şekil 1A) üst elin ileri doğru kalçayı geçmesi ile kazana doğru son iki adımda ileri ve yukarıya doğru olur.(şekil 1B). Bu üst kol düz olarak başın yukarısına gelene kadar devam eder . Gerçekte taka-off adımının konusu,üst kolun pozisyonu ve sırık ucunun kazana yerleşmesi aynı anda olur (şekil 1C)
Take-off:
Sırıkçı, maksimum sıçrama kuvvetini, tümüyle üretilen kinetik enerjiyi yerden sırığa transfer etmek için üretir (şekil 1 d) Take-off bacağı, yeri iterek, kollarla sırığın altından sırığa dik kuvvet uygulanır. Diğer bacak, take off bacağı hizasına geçtiğinde kollar yukarı ve ileriye doğru bir biçimde pres yapar Kollardaki basıncı artırmak, sırık üstüne geçmek ve sırıkçının yerden çabuk ayrılması için omuzlar ve kalça ile bir süre blok vardır.
Salınım:
Take-off ayağının parmakları yeren ayrıldığında, önde olan bacak yatay pozisyona gelir ve yukarı devam eder. Take-off bacağı, kalça ekseninde düz olarak hızla salınır (şekil E) kalçalar, omuz ekseninde geriye takla hareketiyle kaldırılır. Alt kol, sırıktan kurtulana kadar take-off’daki direnişini burada da devam ettirip omuzdan çekişe başlar. Salınım hareketi, kalça omuzların üstüne geldiğinde dizlerin çıtanın üst ve yakın seviyesine geldiğinde tamamlanır. (şekil 1 F).
Uzanış ve çıta hareketi:
İyi zamanlama ile vücudun amut hareketinin düzlüğü, sırık açılmadan önce tamamlanır. (şekil 1G) Bu noktaya kadar üst kol hala düz bir biçimdedir ve bu noktada vücudun dönmesiyle kalçanın daha yüksek düzeye getirilmesi için maksimum güçle çekişe başlar (şekil 1 H). Alt kolun sırıktan ayrılmış ve üst kolun presi, amut pozisyonunda aşağı doğru devam eder şekilde vücut çıtayla karşı karşıyadır (şekil 1 I ) Çıta hareketinin son hareketi ise, sırıkçının uçuşu ve geçişidir. Sırıkçının başı ve boynunun bel kemiği ile aynı çizgide oluşu, gerektiğinde yatay ve dikey harekete elverişli olduğu için önemlidir. Sadece, kollar ve bacaklar sırığın üstünde mancınık gibi atışını sağlayabilir.
SIRIK ATLAMADA KONDİSYONLANAM
Sırıkla atlamanın amacı maksimum yüksekliği geçmek olmasına rağmen, daha önemlisi, sadece sırıkla atlama değil, sırıkçının fiziksel ve psikolojik gelişimidir. Fiziksel aktivite sırasında akıllı ve hayalci düşünmesi, sırıkçının psikolojik yapısının gelişimine yardımcı olacaktır. Fiziksel egzersiz; sürat, güç, koordinasyon, esneklik, kasların dayanıklılığı ve denge gibi öğelerin gelişmesi amacındadır. Bu öğelerin birisindeki gelişim, bile daha yüksek mesafelere ulaştırır. Fakat, ideal olanı, bütün öğelerin en yüksek seviyeye getirilmesidir. Örneğin; süratin artışı sırıkla atlamaya en önemli yardımcı faktördür.
Sırıkla atlama için sürat gelişimi özel antrenman gerektirir. Çünkü, bu gelişim diğer branşlardaki sürat antrenmanlarından biraz farklıdır. Fark şudur; sırıkçının yan tarafında taşınan sırık, özellikle koşu fuleleri arasında havadaki uçuş anında, onun dengesini bozacak bir faktördür. Koşarken yerle daha çok temas bu etkeni minimuma indirir. Bu, sırıkçının yaklaşma koşusundaki adım frekansının, önemli olduğunun nedenidir. Momentum kazanmak için, koşu adımlarının gücü, yaklaşma koşusunun sonuna doğru artar.
Sırıkçıların, Sprint çalışmasının yarısından çoğu sırıkla birlikte yapılır. Koşu mesafesi her tekrarda, sırıkla 40 ile 50 m. Sırıksız 60 ile 80 m.dir. koşu süratinin gelişiminde sık kullanılan metot; güç gelişiminde tepe yukarı, rahatlama ve adım frekansı için tepe aşağıdır. Düz zeminde koşu her ikisinin etkisini birleştirecek ve sonuçta rahatlık, frekans ve gücü birleştirecektir.
Bacak gücünün gelişimi, ağırlıkla squat sıçramaları ve step-up’lar ile de mümkündür. En önemlisi tekrarlar ve patlayıcılıktır. (şekil 2 3 )
Dayanıklılık ve karın kaslarının kuvveti (şekil 4 ) ve sırt kaslarının kuvveti de ağırlıklarla (şekil 5 ) geliştirilebilir. Beklide geliştirilebilecek en önemli nokta kol kuvvetidir.
Kollar için önerilen hareketler, sırtüstü yatar pozisyonda düz kol pull-ovarlar, gülle atışları, paralele barda amut presler ve geriye takla ve pres ile çıta geçmeleri içerir. (şekil 6.7.8.9).
Yatay barda bileğe yada bele bağlı bir ağırlık ile salınım hareketi pratiği yapılabilir.(şekil 10 .A e 10.B ).ek ağırlıklarla yapıldığında daha yararlı olacaktır. Çünkü ,sırıkçı daha yüksek bir dirence karşı koyacaktır, koymak zorunda kalacaktır. Sırıkçı, barı alt kolu ile çektiğinde, kalça ve bacaklar omuz ekseninde rotasyon yapar ve daha doğru salınım hareketi olur. Üst kol vücudun aşağı ve yukarı hareketinde daima düzdür.
YAPI: Sırıkla yüksek atlama büyük miktarda fiziksel ve vücudun bütün bölümlerinin karıştığı, canlı enerji gerektirir. Sırıkçı derecesini geliştirmek için,hangi yönün eksik olduğunu, tecrübe ile öğrenmek zorundadır. Özellikle yarıştan birkaç gün öncesine kadar, çok atlayışa tercihen az atlayış en iyisidir. Öğrenme işlemi fiziksel olarak sırıkçının,diri kalmasıyla ve yüksek derecede kendini kontrole sahip olmasıyla mümkündür. İstenilen alıştırmanın pozitif takviyesini temin etmek için bir teknik antrenmanda sırıkçı, 9 fuleden 20 atlayış, veya 13 fuleden 15 atlayış gerçekleştirilmesi yeterlidir.
