Termometrelerde Neden Genellikle Cıva Kullanılır
Civa Nedir?
Civa, sembolü ” Hg” ve atom numarası 80 olan kimyasal element. “Hg” sembolü, Latince’deki hydrargyrum (sulu/sıvı gümüş) sözcüğünden gelir. Cıva için İngilizce’de ise iki sözcük kullanılır; “mercury” ve “quicksilver” (akıcı gümüş).
Cıva’nın Özellikleri
Cıvanın atom numarası 80, atom ağırlığı 200.59, donma noktası -38.84°C, kaynama noktası 356.95°C ve yoğunluğu 13.546 g/cm3 (20°C)’tür. Fazla uçucu olmamakla berâber, (buhar basıncı 25°C’de 0.0018 mm Hg)buharı çok zehirlidir. Uzun zaman cıva ile temas etmek kronik zehirlenmeye sebeb olur. Bunun sonucu iştahsızlık, salya çoğalması, böbrek tahribatı, sinir bozukluğu ve kansızlık gibi hastalıklar meydana gelir. Elektrik iletkenliği azdır.
Elementlerin peryodik cetvelinde 2B grubundadır. Yedi tâne kararlı izotopu vardır. İzotoplarının atom ağırlığı 196 ile 204 arasındadır. İzotoplar içinde, yüzde olarak en çok 202 izotopu mevcuttur. Oksidasyon sayısı (+1) ve (+2) dir. Sıvı hâlde genleşmesi büyüktür. Bu yüzden termometrede kullanılır. Yüzey gerilimi oldukça yüksek olduğundan camı ıslatmaz. Saf cıva, âdi sıcaklıkta, oksijenden, karbondioksitten ve amonyaktan müteessir olmaz. Yüksek sıcaklıkta cıva oksit (HgO) hâline geçer. Fakat 500°C’de tekrar cıva ve oksijen hâline döner. Kükürt ve halojenler cıva ile reaksiyon verir. Cıvaya nitrat asidi ve derişik sülfat asidi etki eder. Hidroklorik asit az etki eder. Cıvanın kimyâsal ve fiziksel özelliklerinden dolayı fen adamları cıva üzerinde uzun çalışmalarda bulunmuşlardır. İlim adamı Edison da bu madde üzerinde pekçok çalışmalar yapmıştır. Edison’un cıva hakkındaki görüşünü mesâî arkadaşı Martin Andre şöyle nakletmektedir:
Bir gün laboratuvara girince, Edison’un kendinden geçmiş çok dalgın bir halde hiç kımıldamadan elinde tuttuğu bir kaba baktığını gördüm. Yüzünde büyük bir hayret, hürmet, takdir ve tâzim ifâdesi vardı. Yanına tam yaklaşıncaya kadar, geldiğimin bile farkına varmadı. Sonra beni yanında görünce, elindeki kabı bana gösterdi. Kap, cıva ile doluydu. Bana; “Şuna bak!” dedi. “Bu ne muazzam bir eserdir. Sen cıvanın hârikulâde bir şey olduğuna inanır mısın?” Ben; “Cıva hakîkaten hayrete değer bir maddedir.” diye cevap verdim Edison konuşurken sesi titriyordu. Bana; “Ben cıvaya bakınca, bunu yaratanın büyüklüğüne hayran oluyorum. Buna ne türlü hassalar vermiş?Bunları düşündükçe aklım başımdan gidiyor!” diye mırıldandı.
Sonra tekrar bana döndü:
“Dünyâdaki bütün insanlar bana hayrandır. Benim yaptığım birçok keşifleri, birçok yeni buluşları birer hârika, birer başarı sayıyorlar. Beni insanüstü bir varlık gibi görmek istiyorlar. Halbuki ne büyük yanlış. Ben, beş para bile etmeyen bir bulucuyum. Benim buluşlarım esâsen dünyâda bulunan, fakat o zamâna kadar insanların göremedikleri büyük hârikaların ancak ufacık bir kısmını meydana çıkarmaktan ibârettir. Bunu ben yaptım, diyen bir insan ancak en büyük yalancı, en büyük budaladır. İnsan, elinden hiçbir şey gelmeyen âciz bir yaratıktır. İnsan ancak bir parça konuşabilen, biraz düşünebilen bir mahluktur. İyi düşünse, azâmete kapılmaz, aksine ne kadar boş olduğunun farkına varır. İşte ben de, bunları düşündükçe ne kadar kudretsiz, ne kadar âciz, ne kadar zayıf bir yaratık olduğumu anlıyorum. Ben mucidim (îcâd edenim) ha!.. Asıl mûcid, asıl dâhi, asıl yaratıcı işte O’dur. Allah’tır…” dedi.
Termometre’de Neden Civa Kullanılır?
Termometreyi Galileo Galilei icat etmiştir.
Termometreler üst bölümünde ince bir cam tüp bulunan bir hazneden oluşur; haznenin içi bir sıvıyla doldurulmuştur. Bu sıvı genellikle cıvadır. -38°C de katılaşan ve 357°C de kaynayan cıvanın, bu bakımdan, çok geniş bir kullanım alanı vardır. Ayrıca cıva oda sıcaklığında sıvı kalabilen tek metaldir. Cıvanın sıvı olmasının en büyük açıklaması, atomlar arasındaki bağın zayıf olmasıdır. Ancak cıvanın da yetersiz kaldığı daha soğuk ortamlarda cıva yerine alkol kullanılabilir.
Sonuç olarak; cıvanın neden kullanıldığını maddelerle açıklarsak;
1. Cıva oda sıcaklığında sıvı kalabilen tek metaldir.
2. Kullanımı uygundur.
3. Erime noktası çok yüksektir.
