Türkler arasında İslamiyetin yayılmasında etkili olan kişiler kimlerdir?
TÜRKLERDE İSLAM ANLAYIŞININ OLUŞMASINDA ETKİLİ OLAN ŞAHSİYETLER
Türkler Müslüman olduktan sonra İslam medeniyetinin gelişmesi ve yayılması için büyük gayret göstermişlerdir. Türklerin İslam anlayışının oluşmasında pek çok kişinin etkisi olmuştur. Bu kişiler Türk İslam toplumlarının din, kültür ve manevi önderleri olmuştur.
2.1. Ebu Hanife
Asıl adı Numan bin Sâbittir. 699’de Kûfe’de doğdu. Ticaretle uğraşan zengin bir ailenin çocuğu idi. Küçük yaşta Kur’an-ı Kerim’i ezberlemiştir. Devrin seçkin alimlerinden Arapça, sarf, nahiv ve şiir dersleri almıştır. Hocası Hammad bin Süleyman vefat edince onun yerine ders vermeye başladı. Yetiştirdiği öğrencilerin sayısı binlerle ifade edilmektedir.
Hanefi mezhebinin kurucusu sayılır. 760 yılında vefat etmiştir. Vefatından sonra fetvaları yazılmış ve sistemleştirilmiştir. Türkler’in büyük çoğunluğu ile Irak, İran, Afganistan ve Pakistan’da yaşayan Müslümanların pek çoğu Ebu Hanife’nin (Hanefi) mezhebindendir. En önemli eserlerinden biri, inanç esaslarının sistematik hale getirildiği “el-Fıkhu’l- Ekber” dir.
2.2 Mâturidî
862’de Semerkant’ta doğmuş ve 944’te aynı yerde vefat etmiştir. Türk bilginidir. İslam inançları alanında derinlik kazanmıştır. Mâturidîliğin kurucusu olarak görülmüştür. Akıl ile vahiy arasında iyi bir denge kurmuştur. Kelâm, fıkıh ve mezhepler tarihi konusunda çalışmalar yapmıştır. Hanefi mezhebindeki Müslümanlar inanç konularında Mâturidîliği benimsemişlerdir. En önemli eserleri “Kitâbu’t-Tevhid” ve “Te’vilâtu’l-Kur’an” dır.
2.3. Şâfiî (767-819)Şâfiî mezhebinin öncüsüdür. Filistin’in Gazze şehrinde doğdu. Küçük yaşta babasını kaybetti. Fakir bir hayat yaşayan annesi oğlunu Mekke’ye götürdü. Küçük yaşta kendisini ilme verdi. 7 yaşında Kur’an’ı ezberledi. 10 yaşında İmam Mâlik’in “el-Muvatta” adlı hadis kitabını ezberledi. 15 yaşında fetva verebilecek seviyeye gelmiştir. Daha sonra Medine’ye giderek İmam Mâlik’ten fıkıh ve hadis dersleri aldı. 810 yılında Bağdat’ta Ahmet bin Hanbel ile görüştü ve “el-Hucce” adlı eserini yazdı. “er-Risâle” adlı eseri ise Fıkıh Usûlü dalında ilk eser sayılır. Kendi mezhebinin görüşlerini ihtiva eden kendi mezhebinin görüşlerini içeren fıkıh kitabıdır. Şafiî, ilmi yanında takvası ve güzel ahlâkı ile de dikkatleri üzerine çekmiştir. Mezhebi, Mısır, Güney Arabistan, Doğu Afrika, Doğu Anadolu, Seylan, Endonezya, Cava, Filipinler, Malaya, Maverâünnehir ve Horasan gibi yerlerde yayılmıştır.
2.4. Eş’arî (873 Basra- 935 Bağdat)
Küçük yaşta babasını kaybetti ve ilim tahsiline başladı. Devrin ünlü hocalarından dersler aldı.Mutezile mezhebine mensup hocalardan dersler aldı ve gençliğinde bu mezhebin görüşleri doğrultusunda eserler yazdı. 40 yaşından sonra Mutezile’den ayrılıp Ehli sünnet anlayışını benimsedi. Daha sonra kendisi Ehli Sünnet’in Eş’ariyye mezhebinin kurucusu olmuş ve Sünniliğe hizmet etmiştir. Eserlerinin sayısını bazı kaynaklar 300 e kadar çıkarırlar. Kelâm, Cedel, tefsir, fıkıh dallarında eserler yazmış. Mutezile ve Şia’nın reddine, Mecûsiler’in, Yahudiler’in, Hristiyanların, tabiatçıların ve çeşitli felsefi görüşlerin tenkidine dair eserler yazmıştır. “Makâlâtü’l-İslâmiyyîn” ve “el-Has ale’l-bahs” önemli eserlerindendir.
