Uyku Bağımlılığı
Yaklaşık iki milyon yıl yani 100.000 insan nesli boyunca atalarımız vahşi hayvanlardan korunmak için gecelerini mağaralarda geçirdi. İnsan beyni gece uykusuna bağımlı hale geldi ve şimdi dünya çapında milyonlarca işçinin gece vardiyasına kaldığı çağımızda onların uykulu olmaları sonucu ortaya çıkan kazalar, üretim kaybı ve sağlık harcamaları yılda yaklaşık 250 Milyar pound’a mal oluyor.
Dünyanın önde gelen uyku uzmanlarından biri, Harward tıp Fakültesinden Martin Moore-Ede New Sciencist’teki bir makalesinde şöyle yazmış: “Geceleri çalışmayı mümkün kılan elektrik ışığının icadından beri, 24 saat uyanık kalan bir toplum haline geldik ama yapımız buna uygun değil. Milyonlarca yıl içinde beyinlerimiz, her yirmi dört saatte sekiz saatlik kısmı bir kış uykusuna neden olan suprakiazmik çekirdek denen küçük bir hücre kümesi geliştirdi. Bu miras, gece vardiyası işçilerinde uyanık olmaları gereken zamanda uyuşukluğa sebep olabilmektedir. Bu durum sonuçta hepside sabahın erken saatlerine rastlayan korkunç kazalara neden olmuştur.
Yakın zamanlarda meydana gelen kazalar arasında şunlarda var.
* Yüzlerce kişiyi öldüren, milyonlarca kişiyi aşırı radyasyona maruz bırakan 1986’daki Çernobil nükleer felaketi 01:23’te bir ustabaşı reaktörü yanlış bir yöntemle kapatmaya çalıştığında meydana gelmişti.
* Yine aynı sene, yedi astronotun ölümüne neden olan ve ABD uzay programını üç seneliğine duraklatan Challenger uzay mekiğinin patlaması 20 saattir uyumayan görevliler mekiği çok kötü bir havada fırlatmıştı.
* 1988’de 35 kişinin ölümüne sebep olan Chapham kavşağı tren kazası, 13 haftada sadece bir gün tatil yapan bir teknisyenin yanlış sinyal vermesi sonucu meydana gelmişti.
* 1979’daki, Amerika’nın nükleer güç endüstrisini felce uğratan ve temizlenmesi 700 Milyon puanda patlayan Three Mile adası fiyaskosu 04:00’da gerçekleşti.
* Tarihin en kötü endüstriyel felaketi olan ve 1984 yılında 2500 kişinin ölümüyle sonuçlanan Bhopal kimya fabrikasındaki sızıntı sabahın erken saatlerinde meydana gelmişti.
* 1989’da Exxon Valdez tankerinin yaptığı bir seyir hatası sonucu 2000 kilometrelik Alaska sahili kirliliğe maruz kalmış, Exxon 2 milyar poundluk bir zarara uğramış, ayrıca verdiği zararı düzeltmek için 50 milyar pound daha harcamıştı. Bu kaza da gece yarısı meydana gelmiş, gerekçe olarak mürettebatın yorgunluğu gösterilmişti.
Dünyadaki otoyol kazalarının yaklaşık yüzde ellisi direksiyon başında uyuyakalan şoförlerin neden olduğu tahmin ediliyor. “Uykusuz otomobil kullanmak, en az içkili araba kullanmak kadar büyük bir sorun ama gereken ilgiyi görmüyor.” diyor Moore-Ede.
“Çoğu mühendis ve yönetici bu sorunu anlamıyor. Uçakların, lokomotiflerin, tırların, kontrol odalarının rahat olmaları için çalışıyorlar, rahatlığın işçilerin performansını arttıracağına inanıyorlar. Ama bu bir hata olabilir. Tamamıyla tetikte olabilmek için biraz rahatsız olmak gerekir, özellikle sabaha karşı.”
Circadian Technologies danışmanlık şirketinin kurucusu olan Moore-Ede, “uyanık kalmak” için radyo dinlemeyi, hafif kokular ve parlak ışıklar bulundurmayı tavsiye ediyor. “Dehşet anlarıyla bölünen bölünen uzun sıkıntı saatleri manasına gelebilecek bir gece ortamında, sessizlik ve loş ışıklar çok tehlikeli olabilir.”
Uykunun neden olduğu bir sonraki trajedi nerede olacak? Moore-Ede İskoç açık deniz petrol endüstrisinin tehlike arz ettiğini düşünüyor.Yoğun rekabet altındaki müteahhitler gece çalışmasını sınırlayan Ab yönetmeliklerinden muaf tutulmak için bir kampanya başlattı.24 saat vardiyalı sistem uygulanıyor,bazı vardiyalar 15 saat sürüyor.Masrafları azaltmak için büyük bir baskı var,bu da daha az sayıda insanın daha fazla çalışması anlamına geliyor.
Ama endüstri tehlikeden pek haberdarmış gibi gözükmüyor. “Personelle ilişkilerimizi basınla tartışmayız.” Demiş denizden petrol çıkaran bir şirketin sözcüsü…
Adrian BERRY
Sonsuzluğun Kıyıları
( Sf-189, 191)
