YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMASI
YANIK;Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır.
Yanık genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi,
Sıcak katı maddelerle temas,
Asit alkali gibi kimyasal maddelerle temas,
Elektrik akımı etkisiyle veya Radyasyon nedeni ile de oluşur.
YANIK ÇEŞİTLERİ
Fiziksel Yanıklar
Isı ile oluşan yanıklar
Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar
Işın ile oluşan yanıklar(radyasyon)
Sürtünme ile oluşan yanıklar
Donma sonucu oluşan yanıklar
Kimyasal Yanıklar
Asit ve alkali madde ile oluşan yanıklar…
YANIĞIN CİDDİYETİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER
Derinlik
Yaygınlık
Bölge
Yaş
Enfeksiyon riski
Solunum yoluyla görülen zarar
Önceden var olan hastalıklar
Yanık Derecelendirmesi
3.ncü Derece Yanık
2.nci Derece Yanık
1.nci Derece Yanık
Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir.
Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır. Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir
Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özelliklede kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.
YANIĞIN VÜCUTTAKİ OLUMSUZ ETKİLERİ
Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.
Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.
ISI İLE OLUŞAN YANIKLARDA İLKYARDIM İŞLEMLERİ NEDİR
Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir.
H/Y’nın battaniye vs. ile üzeri kapatılır ve yuvarlanması sağlanır.
Yaşam belirtileri değerlendirilir.
Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir.
Yanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez
Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat, gerdanlık vb. eşyalar çıkarılır.
Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır. Takılan yerler varsa kesilir.
Derinin zarar görmesini önlemek için sabunlu suyla dikkatli bir temizlik yapılır.
Hijyen ve temizliğe dikkat edilir.
Su Toplamış Yerler Patlatılmaz.
Yanık üzerine hiçbir madde (ilaç dahil) sürülmemelidir.
Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür.
Hasta / yaralı battaniye ile örtülür
Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalı.
Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa H/Y’nın kusması yoksa, bilinçliyse, ağızdan sıvı verilerek (1 lt su – 1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz) sıvı kaybı önlenir.
Tıbbi yardım istenir (112)
KİMYASAL YANIKLARDA İLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir.
Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yumuşakça yıkanmalıdır.
Giysiler çıkarılmalıdır.
Hasta / yaralı örtülmelidir.
Tıbbi yardım sağlanmalıdır (112)
ELEKTRİK YANIKLARINDA İLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?
Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır.
Hasta yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir.
Akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk yada ip gibi bir cisimle elektrik teması kesilmelidir.
Hasta / yaralının ABC si değerlendirilmelidir.
Hasta /yaralı kımıldatılmamalıdır.
Hasar gören bölge örtülmelidir.
Tıbbi yardım istenmelidir.”112”
SICAK ÇARPMASI BELİRTİLERİ
Yüksek derece ısı ve nem sonucu vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya bazı bozukluklar çıkar.
Adale krampları
Güçsüzlük, yorgunluk
Baş dönmesi
Davranış bozukluğu
Solgun ve sıcak deri
Bol terleme (daha sonra azalır)
Mide krampları, kusma, bulantı
Bilinç kaybı, hayal görme
Hızlı nabız
SICAK ÇARPMASINDA İLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?
Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
Giysiler çıkarılır.
Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.
Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı yada soda içirilir.
DONUK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur,
Birinci,
İkinci,
Üçüncü derece şekilde derecelendirilir.
donuk derecelendirilmesi
üçüncü derece
ikinci derece
birinci derece
En hafif şeklidir, deride solukluk, soğukluk hissi uyuşukluk, halsizlik, daha sonra kızarıklık ve iğnelenme, erken müdahale edilirse hızla iyileşir.
Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.
Zarar gören bölgede gerginlik hissi.
Ödem, şişkinlik, ağrı, içi su dolu kabarcıklar.
Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.
DONUKTA İLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?
Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.
Sakinleştirilir.
Kesin istirahat ettirilir, hareket ettirilmez.
Kuru giysiler giydirilir.
Sıcak içecekler verilir.
Su toplamış bölgeler patlatılmaz üstü örtülür.
Donuk bölge ovulmaz kendi kendine ısınması sağlanır.
El ve ayak doğal pozisyonda tutulur.
Isınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır.
El ve ayaklar yukarı kaldırılır.
Tıbbi yardım istenir “112”
